De Graafschap in de Middeleeuwen

Search

Kasteel Hackfort, anno 2000

Na de middeleeuwen

Na de Middeleeuwen

Noot 1
Wapen van het geslacht Hackfort.

Na de middeleeuwen komt het middeleeuwse kasteel Hackfort in handen van de erven van Berend van Hackfort Ψ. Via Berends oudste dochter Jacoba Ψ komt het goed in handen van het geslacht Van Raesfeld. Echter niet voor lang. Jacoba’s dochter Margaretha Ψ erft het goed in 1581. Margaretha is getrouwd met Philips van Leefdael Ψ. Margaretha en Philips krijgen een kind dat helaas jong overlijdt. Zij hebben tevens de zorg over hun in 1566 geboren neefje Borchard Ψ, die een zoon is van Jacoba’s zuster Agnes (†1575) Ψ en Hendrik van Westerholt Ψ (†1570).

Na de dood van Jacoba in 1602 erft Borchard huis Hackfort. Huis en goed zullen vervolgens tot 1981 in de familie Van Westerholt vererven!

Hackfort, anno 2004.

De Tachtigjarige Oorlog

Noot 2
Bouwhuis bij Hackfort, anno 2003.

Gedurende de Tachtigjarige Oorlog wordt Hackfort door Spanjaarden belegerd. Dit blijkt uit een rekening uit 1585 waarin arbeiders voor het beschieten van Hackfort worden betaald. In 1586 wordt Hackfort door brand geteisterd, waarvan een bewaard gebleven gevelsteen verhaalt. ‘In ano 1586 is Hackfurt tho gronde verbrandet und in ano 1598 durch Burchardt vriher Westerholt weder opgebout‘. Deze inscriptie is overdreven, want Hackfort is niet geheel afgebrand.
Pas in 1598 wordt aangevangen met het herstel van Hackfort. Gelijktijdig met de herbouw wordt aan de noordzijde een grote vleugel aangebouwd, waardoor de noordoostelijke toren een onderdeel van het hoofdgebouw wordt. De binnenpoort is waarschijnlijk ook in 1598 gebouwd en telt twee verdiepingen.
De Tachtigjarige Oorlog is daarmee voor Hackfort nog niet voorbij, want in 1628 wordt het door Spanjaarden geplunderd, maar het huis zelf loopt hierbij geen schade op.

De zeventiende eeuw

Noot 3
Hackfort, anno 1742 (tekening De Beijer).

In de zeventiende eeuw wordt de L-vorm van Hackfort veranderd in een gelijkmatige rechthoek. Alleen de zuidoostelijke hoek van het huis blijft oningevuld. De zuidwestelijke toren wordt in het huis opgenomen. Beide hoektorens worden tot de huidige hoogte opgetrokken en voorzien van een zogenaamde torenhelm. Zo lijkt het nieuwe huis op een kasteel en wordt een eerbiedwaardige afkomst getoond.
Waarschijnlijk wordt ook de voorburcht bij de verbouwing meegenomen. De buitenpoort en het bouw-, of koetshuis buiten de voorburcht stammen uit de tweede helft van de zeventiende, of ten laatste uit de eerste helft van de achttiende eeuw. Beide gebouwen zijn slechts een verdieping hoog. De buitenpoort staat in die tijd op de plek waar nu het toegangshek staat.
In 1672 tot 1673 wordt Hackfort bezet door Franse troepen, die al het hout uit het gebouw slopen om dit als brandhout op te stoken. Dit ondanks een afkoopsom om Hackfort te sparen. Opnieuw wordt de schade hersteld.
De fundamenten van de verdwenen bijgebouwen, zoals een bouwhuis en poortgebouwen, zijn in 1996 met een grondonderzoek teruggevonden. Op tekeningen van De Beijer uit 1742 zijn alle gebouwen in originele staat te bewonderen.

De achttiende eeuw

Noot 4

Aan het eind van de achttiende eeuw komt Hackfort tijdelijk leeg te staan, waarvan het huis enigszins heeft te lijden. In ieder geval acht Borchard van Westerholt het noodzakelijk om in 1788 een verbouwing door te voeren om ‘aanmerkelijke defecten’ te repareren en het huis te moderniseren.
Bij deze verbouwing krijgt het huis een volledig rechthoekig grondplan. De binnen- en buitenpoort worden afgebroken en de grachten gedempt. Ondanks de afbraak van de overbodig geworden defensieve kenmerken blijft de ronde hoektoren om dezelfde redenen behouden als in de zeventiende eeuw; het huis zelf moet wel zijn kasteelachtige uiterlijk behouden.

Hackfort, anno 1742 (tekening De Beijer).

Leegstand en verval

Hackfort, anno 2004.
Noot 5

Aan het einde van de negentiende eeuw komt Hackfort opnieuw leeg te staan, wanneer Arend van Westerholt in 1878 kinderloos overlijdt. Zijn neef Borchard van Westerholt volgt hem op, maar is pas vijftien jaar en woont nog bij zijn ouders thuis.
Het verval gaat snel, want zes jaar later wordt de toestand als volgt beschreven: ‘Het prachtig behang in de statievertrekken is van de muizen doorknaagd, door vochtigheid of mot verteerd en in breede stroken afgescheurd en naar beneden gevallen. De regen is door gebroken ruiten, schoorstenen en openingen in het dak naar binnen gedrongen. Neêrgestorte roetmassa’s hebben de vuurplaten besmeurd; de marmeren schoorsteenmantels bespat. In alle hoeken en gaten; in reten en spleten hebben de vogels hunne armzalige nesten gebouwd.’
Neef Borchard trouwt met Clara Constance Sloet en het paar besluit Hackfort op te knappen om er te gaan wonen. Het opknappen blijft niet beperkt tot herstel alleen, het huis wordt wederom gemoderniseerd.

Van Westerholt naar Natuurmonumenten

Noot 6
Leeuwtje bij de poort van Hackfort, anno 1718.
Leeuwtje bij de poort van Hackfort, anno 2003.

Borchard en Clara krijgen een zoon en vier dochters. Slechts een dochter zal in het huwelijksbootje stappen. De zorg van de familie is vooral op behoud van het landgoed gericht en minder op comfort in het huis. In 1981 overlijdt de laatste Van Westerholt. Er zijn geen erfgenamen, zodat huis en landgoed wordt overgedragen aan Vereniging Natuurmonumenten.
Een omvangrijke restauratie in de jaren tachtig van de vorige eeuw volgt. Tegenwoordig bevinden zich een brasserie en appartementen in Hackfort en wordt het continu bewoond. Af en toe zijn er concerten te beluisteren, zodat Hackfort tevens een culturele bestemming heeft gekregen.
Vermeldenswaardig is dat de twee leeuwtjes uit 1696 die tegenwoordig de ingang bewaken op de tekening van Berkhuijs uit 1718 de wacht over de brug naar de voorburcht houden. Tot slot heeft Natuurmonumenten een mooie wandeling over het landgoed uitgezet, waarbij het huis van alle kanten bekeken kan worden.

Literatuur

  1. G. Verbeek en W.F.M. Ahoud, Het huis Hackfort en zijn bewoners tot omstreeks 1800, In: Hackfort huis & landgoed, redactie: F. Keverling-Buisman, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1998, p52, 58.
  2. A. Tengbergen en E.J. Tengbergen, De acht kastelen van Vorden, In: Kleine Monumenten Reeks, De Walburg Pers, Zutphen, 1988. p19.
    B. Olde Meierink en J.C. Bierens de Haan, Huis Hackfort, bijgebouwen, park en boerderijen, In: Hackfort huis & landgoed, redactie: F. Keverling-Buisman, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1998, p88-89, 107.
  3. B. Olde Meierink, De zeventiende eeuw – Conflict tussen nieuw en oud, In: 1000 Jaar kastelen in Nederland, redactie H.L. Janssen, J.M.M. Kylstra-Wielinga, B. Olde Meierink, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1996, p163.
    B. Olde Meierink en J.C. Bierens de Haan, 1998, p89-92, 106-107.
  4. F.M. Eliëns en J. Harenberg, Middeleeuwse kastelen van Gelderland, Elmar, Rijswijk, 1984, p59.
    A. Tengbergen en E.J. Tengbergen, 1988, p14.
    J.C. Bierens de Haan, De achttiende eeuw – Naar het volmaakte buitenhuis, In: 1000 Jaar kastelen in Nederland, redactie H.L. Janssen, J.M.M. Kylstra-Wielinga, B. Olde Meierink, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1996, p172-173.
    B. Olde Meierink en J.C. Bierens de Haan, 1998, p94-98, 106-107.
  5. A. Tengbergen en E.J. Tengbergen, 1988, p21.
    B. Olde Meierink en J.C. Bierens de Haan, 1998, p102-103.
  6. A. Tengbergen en E.J. Tengbergen, 1988. p15.
    B. Olde Meierink en J.C. Bierens de Haan, 1998, p103-104.
    R. Faber, Een broer en vier zusters – De laatste generatie Van Westerholt, In: Hackfort huis & landgoed, redactie: F. Keverling-Buisman, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1998, p165,169.
    Brasserie Keuken van Hackfort.

Gegeven in den jair ons Heren, doen men screeff MM ende IV op den Tweeden Advents dach.