De Graafschap in de Middeleeuwen

Search

Kasteel Keppel, anno 2000

Na de middeleeuwen

Algemene informatie

Wapen van de heren van Keppel.

Kasteel Keppel is een van de mooist bewaarde kastelen in De Graafschap. Het ligt in Laag-Keppel, circa vijf kilometer oostelijk van Doesburg aan de N317 in de richting van Doetinchem. Het kasteel is niet vrij te bezoeken, maar na een schriftelijk verzoek gericht aan de rentmeester kan een rondleiding afgesproken worden.

En wie er toch is voor een bezoek kan meteen het nabijgelegen watermolencomplex uit de veertiende eeuw aan de Oude IJssel bewonderen.

Kasteel Keppel, anno 1997.

Na de Middeleeuwen

Kasteel Keppel heeft in de Middeleeuwen veel te doorstaan. Ook in de Tachtigjarige Oorlog heeft het kasteel veel te lijden. De heren van Keppel zijn Spaansgezind en op 29 september 1581 nemen Staatse troepen het kasteel in. Frederik van Pallandt, heer van Keppel, leidt hoogstpersoonlijk de tegenaanval en krijgt zijn eigendom terug.
Een jaar later, op 30 september, vallen de Staatsen opnieuw aan. Blijkbaar zijn ze zuinig op de voorraad buskruit, want het kasteel wordt op ouderwetse wijze verwoest. Johan van Pallandt schrijft: “.niet alleen sijne bouhoven tot Keppel afgebrand waren, maer oock het huis Keppel . ende sijn oock die muuren toornen van ‘selve huis onder uitgehouwen en gestapelt geweest met houte materialen ende dezelve daerna met vir ontsteeken wesende, sijn die mueren oock in de gront geraseert ende nedergeworpen.

Herbouwd tijdens Twaalfjarig Bestand

Zaalvleugel kasteel Keppel, anno 2000.

Pas in 1609 wordt begonnen met de herbouw, waarbij gebruik gemaakt wordt van afbraaksteen, hetgeen nog steeds te zien is. In dat jaar wordt aangevangen met de herbouw van de stal op het voorplein. In 1612 gaat het werk verder onder leiding van de Emmerikse stadsbouwmeester Willem van Bommel. Deze krijgt de opdracht tot volledige herbouw van het kasteel. Hierbij moet hij gebruik maken van het nog staande muurwerk en afbraaksteen, waardoor het oude karakter van Keppel wordt bewaard.
In 1614 is hij klaar met de donjon, waarvan een gevelsteen getuigt. Van de donjon zal gezien het stevige fundament wel het meeste overeind zijn blijven staan. Daarna wordt de imposante renaissance topgevel tegen de gerestaureerde zijgevels van de poort gezet. De pleingevel is grotendeels gespaard gebleven. Muurankers geven aan dat dit werk in 1615 af is.
De zaalvleugel is waarschijnlijk het zwaarst getroffen en wordt in 1619 en 1620 onder handen genomen. In het voorste deel komt de grote zaal en in het achterste deel de keuken. De traptoren aan de achterzijde van de poort komt het laatst aan de beurt en is evenals de zaalvleugel afgebouwd in 1620.

Bernhard van Galen en Lodewijk XIV

In september 1665 wordt het kasteel ingenomen door de Munsterse bisschop Bernhard van Galen, in de Achterhoek beter bekend als ‘Bommen Berend’. Het kasteel wordt april 1666 door hem ontruimd, waarna de verdedigingswerken worden afgebroken.
In 1672 wordt het kasteel als hoofdkwartier ingericht voor Lodewijk XIV. In dat jaar wordt veel schade aangericht door plunderende Franse en Munsterse soldaten. Mogelijk betreft het alleen interieurschade.

Nieuwe uitbreidingen

Kasteel Keppel, anno 1743 (Jan de Beyer).

Na de Tachtigjarige Oorlog breken rustiger tijden aan voor het kasteel. Het echtpaar August Leopold van Pallanst en Sophia Dorothea van Lintelo laten het kasteel vanaf circa 1740 flink naar achteren uitbreiden door bouwmeester Gerrit Ravenschot. Hij levert zijn werk op in 1750.
In 1762 verhuist de keuken van de zaalvleugel naar de kelder onder de donjon. In 1780 wordt het poortgebouw ingrijpend veranderd. De wens is een grotere entree, zodat de eerste verdieping wordt uitgebroken, samen met de poort en de poortkamer. Deze nieuwe ontvangsthal wordt middels een trap verbonden met de grote zaal.
De vensters in de grote zaal worden aan de pleinkant dichtgemetseld om ruimte voor de familieportretten te creëren. De ophaalbrug verdwijnt en in de plaats daarvan wordt een dam aangelegd.

Eindelijk verbinding

Pas in 1850 volgt de laatste grote verbouwing van het kasteel onder Frederik Willem Floris Theodoor van Pallandt. Dan worden aan de achterzijde de IJssel- en de zaalvleugel met elkaar verbonden. Eindelijk is kasteel Keppel af; er zijn heel wat jaren verstreken sinds de bouw van de donjon uit 1300!

IJsselvleugel en achterkant kasteel Keppel, anno 2000.

De voorburg

De voorburg op het voorterrein heeft de eeuwen niet ongeschonden overleefd. Oorspronkelijk staan hier twee bouwhuizen, waarvan er een tegelijkertijd met de ophaalbrug is afgebroken. Het overgebleven bouwhuis kent evenals het hoofdgebouw een bouwgeschiedenis van vele eeuwen, waarvan de geknikte vorm getuigt. De laatgotische korte voorzijde en de daarnaast geplaatste ‘Dieventoren’ stammen mogelijk nog uit de zestiende eeuw. De voorgevel van het bouwhuis is achttiende-eeuws.
De tuinaanleg uit de achttiende eeuw is verdwenen, de oprijlaan loopt niet meer recht naar het huis toe en het grootste gedeelte van de gracht, behalve die om het huis, is inmiddels gedempt.

Het interieur

De vlag van Keppel hangt uit voor bezoek.

De binnenkant van kasteel Keppel is net zo fraai als de buitenkant. Joseph Peretti vervaardigt in 1780 het stucwerk in de ontvangsthal, de grote zaal en de blauwe salon.
Het belangrijkste vertrek is de grote zaal met haar imposante schouw uit circa 1680 met portret en kwartierwapens van Adriaan Werner van Pallandt. Hier hangt ook een serie vroeg achttiende-eeuwse vorstenportretten van de familie Van Lintelo, die door een huwelijk naar Keppel is gekomen.
Achter de grote zaal is de biljartkamer te vinden met originele papieren behangsels uit het begin van de negentiende eeuw. Op de begane grond van de westelijke toren bevindt zich de blauwe salon, een bijna vierkant vertrek met een gewelfd plafond. Hierachter ligt de muziekkamer waar geschilderde behangsels uit 1716 van Dirk Dalens hangen, die van elders komen. Daarachter ligt de eetkamer met eveneens geschilderde behangsels en aangrenzend aan de zuidhoek de zitkamer met gobelins uit de achttiende eeuw. Hier staat tegenwoordig weer een blauwe hemelbed dat in 1984 in bruikleen was gegeven aan Paleis Het Loo.

Donjon en IJsselvleugel van kasteel Keppel, anno 2000.

Anno 2000

Sinds 1962 is het kasteel in bezit van de Pallandt van Keppel Stichting, die het mogelijk heeft gemaakt om kasteel, inboedel en park bijeen te houden, zodat het nog door de familie kan worden bewoond. De huidige bewoners zijn baron en barones van Lynden-Rutgers van Rozenburg. Welwillend staan zij op afspraak rondleidingen toe die zeer de moeite waard zijn.

Literatuur

  1. Wapenboek der Ridders van de Duitse Orde, mr. W.J. baron D’Ablaing van Giessenburg,
    C. van Doorn en zoon, ‘s-Gravenhage, 1871.
  2. Wapenboek van den Nederlandschen Adel, J.B. Rietstap,
    J.B. Wolters, Groningen, 1887.
  3. De wapens van den tegenwoordigen en den vroegeren Nederlandschen Adel, J.B. Rietstap,
    J.B. Wolters, Groningen, 1890.
  4. Gelderse kastelen, Evert Zandstra,
    Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1958.
  5. Ministerialiteit en ridderschap in Gelre en Zutphen, Jonkvrouwe Dr. J.M. van Winter,
    S. Gouda Quint – D. Brouwer en zoon, Arnhem, 1962.
  6. Middeleeuwse kastelen van Gelderland, F.M. Eliëns en J. Harenberg,
    Uitgeverij Elmar B.V., Rijswijk, 1984.
  7. Kastelen in Oost-Gelderland, Jan Harenberg,
    Walburg Pers, Zutphen, 1993.
  8. Drostambt en schoutambt – De Gelderse ambstorganisatie in het kwartier van Zutphen (ca. 1200-1543), Jan Kuys,
    Uitgeverij Verloren, Hilversum, 1994.
  9. 1000 jaar kastelen in Nederland, H.L. Janssen, J.M.M. Kylstra-Wielinga, B. Olde Meierink (redactie),
    Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1996.
  10. Kasteel Keppel, Jan Harenberg,
    Vrienden Part. Historische Buitenplaatsen i.s.m. Canaletto/Repro Holland, Alphen a.d. Rijn, 1997.

Gegeven in den jair ons Heren, doen men screeff MM ende I op Heilige Hieronymus Emiliani dach, dat was op ten achtsten dach der maent van Februarii.