De Graafschap in de Middeleeuwen

Search

Kasteel Oud-Wisch

Anno 1207

Een villa Wisch?

Wapen van de heren van Wisch.

Er zijn diverse schrijfwijzen voor de naam van dit oude goed. Omstreeks 1200 schrijft men ‘Wissche’, een eeuw later ‘Wiisch’. Weer wat later treffen we ook wel schrijfwijzen aan als ‘Wis’ en ‘Wiesch’. Het middeleeuwse woord Wisch betekent weide. Dit weidegebied ligt op de westelijke oever van de Oude IJssel onder Doetinchem en heet tegenwoordig Hoven of Heuven. Hier staat het stamkasteel van de heren van Wisch.

Mogelijk is Wisch oorspronkelijk een villa. Dit is een allodiale hof die tot een bepaald geslacht behoort. Mogelijk vernoemen de heren van Wisch zich naar hun goed. De heren worden als edelvrij beschouwd, omdat zij een vrij bezit bewonen.

Het buurschap Heuven bij Terborg.

Overlast

In 1207 is er voor het eerst sprake van een ‘castrum‘. In dat jaar veroorzaakt de castellanus van Wische overlast door zijn eigen molen bij het huis Mullink te begunstigen ten nadele van de molen van Sint Pantaleon. De abt van het Sint Pantaleon besluit hierop zijn molen over te doen aan het klooster Betlehem. Wie die castellanus precies is blijft helaas onbekend.
In ieder geval bezit hij een ‘castrum’ en een molen, dat zijn beide heerlijke rechten. In 1274 blijkt er ook sprake te zijn van een slotkapel bij het kasteel.

Nog resten te vinden

Aan de westkant van de Oude IJssel staat in de buurtschap Heuven, tussen Etten en Wijnbergen, een zeer oude boerderij met de naam ‘Eerste Wissche Bouwhoeve’. Dicht bij deze boerderij verheft zich een lage afgeplatte heuvel. Om de heuvel is nog een oude grachtenloop te zien.
Vlakbij zijn in 1983 nog enkele zware steenbrokken, tufsteen, blokken zandsteen en zeer oude kantstenen.gevonden. Gebruik van tufsteen duidt op ouderdom, omdat dit soort stenen voor opkomst van gebakken stenen wordt gebruikt. De spaarzame resten verdwijnen in 1986 als de eigenaar het terrein wat laat egaliseren door een deel van de heuvel in de gracht te schuiven.

Een nieuw huis

Aan het eind van de dertiende eeuw bouwt Dirk I van Wisch Ψ een nieuw kasteel op de oostelijke oever van de Oude IJssel. Mogelijk heeft de rivier de heerlijkheid in tweeën gesneden en wenst Dirk I ook een verdedigingspost op de andere oever. In wat tegenwoordig Terborg heet verrijst een nieuw kasteel Wisch en hier gaat Johan (I) Ψ, de jongste zoon van Dirk I, rond 1285 wonen. De oudste zoon, Steven III Ψ, gaat op de oude burcht wonen.
In de bedding van de oude rivier wordt de verbindingsweg tussen Silvolde en Gaanderen aangelegd, de zogenaamde Broederdijk. De weg zou vernoemd kunnen zijn naar de broeders van klooster Betlehem, omdat de weg daar heen leidt. Waarschijnlijker is echter dat de weg naar Steven III en Johan (I) vernoemd is, omdat de weg over hun grond loopt. In 1285 stemmen beide in met het afsluiten van de weg in onveilige situaties, waarbij hun grondgebied ook afgesloten wordt.

Het stamslot verdwijnt

Wat er met het stamslot van de heren van Wisch gebeurd is onbekend. Mogelijk is het in 1531 door de Gelderse veldheer Maarten van Rossem verwoest tijdens de belegering van Terborg. Het is bekend dat Joachim van Wisch Ψ, de laatste bewoner van het stamslot en hertog Karel van Gelre Ψ, opdrachtgever van Maarten van Rossem, geen vrienden zijn. Het kasteel is nadien niet meer herbouwd.

Literatuur

  1. J.D. Wagner en W.G. Feith, De Heeren van de heerschap Wisch uit de Edele Heeren van dien naam, In: De Nederlandsche Leeuw, Jaargang XLIV, 1924.
  2. A.H. Martens van Sevenhoven, Bijdrage tot de geschiedenis van de heeren en de heerlijkheid van Wisch, In: Bijdragen en Mededelingen Vereniging Gelre, deel XXXIII, S. Gouda Quint, Arnhem, 1930.
  3. J. de Groot, Nog iets over de oudste generaties van het geslacht der Heeren van Wisch, In: De Nederlandsche Leeuw, Jaargang LI, nr.12, 1933.
  4. J.M. van Winter, Ministerialiteit en ridderschap in Gelre en Zutphen, S. Gouda Quint – D. Brouwer en zoon, Arnhem, 1962.
  5. F.M. Eliëns en J. Harenberg, Middeleeuwse kastelen van Gelderland, Uitgeverij Elmar B.V., Rijswijk, 1984.
  6. P. Moors, Het oude en het nieuwe huis van Wisch, Contactorgaan ADW, Oudheidkundige Werkgemeenschap A.D.W., april, 1987.
  7. B.D.J., De schijnwerpers op het huis Wisch op de Hoven, Contactorgaan ADW, Oudheidkundige Werkgemeenschap A.D.W., april, 1987.
  8. H.L.J. Kolks en B.J. Dorresteijn, Met het oog op Silvolde, De IJsselstroom, Ulft, 1988.
  9. J. Harenberg, Kastelen in Oost-Gelderland, Walburg Pers, Zutphen, 1993.
  10. J. Kuys, Drostambt en schoutambt – De Gelderse ambstorganisatie in het kwartier van Zutphen (ca. 1200-1543), Uitgeverij Verloren, Hilversum, 1994.

Gegeven in den jair ons Heren, doen men screeff MCM ende XCIX op sunte Antonius van Padua dach, dat was op ten dertienden dach der maent van Junio.