De Graafschap in de Middeleeuwen

Search

Kasteel Wisch

Anno 1285

Een nieuwe locatie

De 15de eeuwse donjon van huis Wisch anno 1999.

In 1285 wordt voor het eerst melding gemaakt van een ‘castrum Wische’. Het latere kasteel Wisch, of hof ter Borg, heeft een bouwgeschiedenis die tot in de negentiende eeuw doorloopt.

De heren van Wisch hebben last van de meanderende Oude IJssel die hun gebied in tweeën heeft gesneden. Naast het oude stamslot hebben zij behoefte aan een versterking op de andere oever. Het nieuwe huis ligt op een zeer gunstige plek, dichtbij de Oude IJssel en aan de oude handelsweg van Anholt via Doetinchem naar Doesburg. De jonge tak van de heren van Wisch gaat op het nieuwe kasteel wonen.

Een stevig huis

Wapen van de heren van Wisch.

De fundamenten van de ronde toren van het huidige huis stammen uit de vijftiende eeuw. In verband met een betere kwaliteit kanonnen is aannemelijk dat rond 1512 het kasteel versterkt wordt met ronde bakstenen hoektorens en aarden wallen. Dit is uit geschriften bekend. De aarden wallen worden op strategische punten versterkt met extra aarden bolwerken, lage ronde bastions, waarop geschut wordt geplaatst. Het doel hiervan is eventuele aanvallers op veilige afstand van het kasteel te houden. Zij kunnen dan de muren niet met hun geschut bereiken.
Het kan zijn dat de oude gracht wordt leeggehoosd om een sterke weermuur te bouwen met hoektorens, gefundeerd in de gracht. Het nieuwe poortgebouw wordt gedeeltelijk gefundeerd met de oude weermuur. Terzelfdertijd zal een nieuwe woonvleugel worden gebouwd daar de oude woontoren niet veel comfort meer biedt. Mogelijk wordt hierbij de topverdieping van de toren afgebroken om niet boven de nieuwe muren uit te steken en zo een doelwit te vormen. Een nieuwe traptoren verschijnt tussen de oude toren en de nieuwe vleugel. Tegenwoordig ziet het huis er totaal anders uit, maar zijn de verschillende bouwperiodes goed te onderscheiden.

Huis Wisch, anno 1999.

Grensgeschillen en boerderijen

Ziegenbeek

De middeleeuwse grens tussen de heren van Wisch en de heren van den Bergh wordt voor een groot deel gevormd door de Ziegenbeek. In de Middeleeuwen is deze beek een stuk breder dan tegenwoordig het geval is. In die tijd wordt het de Tweeherigebeek genoemd. Zoals goede buren in die tijd betaamt is er geregeld ‘overleg’ over de precieze grens die door het meanderen van de beek voortdurend verandert. De beek ontspringt nog net op het grondgebied van Wisch in de nabijheid van boerderij Seinhorst. In latere tijden is de loop verlengd tot aan de boerderij ’t Spieker.

Huis Wisch, anno 18de eeuw.


Tegenwoordig is de beek een sloot, maar beekschouwingen uit de jaren 1600-1750 melden een breedte van vier à vijf meter. In het jaar 1550 houdt de rechter van Wisch, Rutger van Boetselaar, zitting waarin hij opnieuw de grens vast moet stellen tussen Wisch en Berg. Daartoe worden diverse getuigen opgeroepen; mannen die van oudsher al aan de Ziegenbeek wonen en waarvan enkelen een respectabele leeftijd hebben. Tijdens de zitting verklaren Gerrit Roes (70), Derk Teubenbroek (60), Berend Scholten (60), Johan Roes(se) (60), Roelof Kerser (30) en Albert Scheper (40) dat zij niet beter weten dan dat de ‘Siegner’ altijd de grens is geweest tussen Wisch en Bergh en dat die loopt vanaf de A-strang door de vloedslagen, langs Teubenbroek, Horsterslag, Scherpersgoed, Holler tot aan Cruisgat.
Tegelijkertijd wordt een meningsverschil over het deel van het Cruisgat tot aan de oorsprong opgelost. Ook hiervoor zijn getuigen opgeroepen: Herman tho Hengeveld, Evert Venderbosch, Geert Cluik, Rutger Cluik, Rentgen Casselder en Johan Rentkens. De rest van de loop van de Ziegenbeek wordt vastgesteld vanaf de oorsprong achter de kamp van Saelken Fukking (boerderij Fukkert), langs het goor naar het Cruisgat. Op de kamp van Fukking staat dan het bierhuis van Wessel Touwslager (in 1890 afgebroken). Dit huis staat volgens de getuigen dicht bij het huis van Johan Venderbosch (tegenwoordig boerderij Bosker). Tot 1901 zal de loop van de Ziegenbeek niet meer wijzigen en veel grensgeschillen levert het niet meer op. Heden ten dage is het echter nog steeds de grens tussen de gemeenten Wisch en Bergh en Wisch met Aalten en Gendringen!

Literatuur

  1. Geldersche Kasteelen, historie-oudheidkunde-genealogie, H.M. Werner,
    S. Gouda Quint, Arnhem, 1906.
  2. Nederlandsche kastelen en hun historie, Moes en Sluyterman,
    Elsevier, Amsterdam, 1912.
  3. Gelderse kastelen, Evert Zandstra,
    Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1958.
  4. Middeleeuwse Kastelen, Paul E. van Reyen,
    C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1965, vierde druk, 1979.
  5. Middeleeuwse kastelen van Gelderland, F.M. Eliëns en J. Harenberg,
    Uitgeverij Elmar B.V., Rijswijk, 1984.
  6. Het oude en het nieuwe huis van Wisch, P. Moors,
    Contactorgaan ADW, Oudheidkundige Werkgemeenschap A.D.W., april 1987.
  7. De schijnwerpers op het huis Wisch op de Hoven,B.J.D.,
    Contactorgaan ADW, Oudheidkundige Werkgemeenschap A.D.W., april 1987.
  8. Kastelen in Oost-Gelderland, Jan Harenberg,
    Walburg Pers, Zutphen, 1993.
  9. 1000 jaar kastelen in Nederland, H.L. Janssen, J.M.M. Kylstra-Wielinga, B. Olde Meierink (redactie),
    Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1996.

Gegeven in den jair ons Heren, doen men screeff MCM ende XCIX op sunte Antonius van Padua dach, dat was op ten dertienden dach der maent van Junio.