De Graafschap in de Middeleeuwen

Search

Slag aan de Ane (1227)

De aanleiding tot de slag

Soldaten in 11de eeuwse kledij.

In 1226 is een vete ontstaan tussen de verwante burggraaf Rudolf III van Coeverden Ψ en de Groningse prefect Egbert Ψ. Ondanks het feit dat beiden vazallen van het bisdom Utrecht zijn. Het lukt de bisschop van Utrecht, Otto II van der Lippe Ψ, niet beide heren te verzoenen. Evenmin slaagt hij erin ook maar een enkele tiende van de Drentse boeren te innen.

Rudolf III jaagt Egbert Groningen uit, maar deze weet op zijn beurt met bevriende Friezen Rudolf III van zijn grondgebied te jagen. Niet lang daarna komt Rudolf III terug met een leger Drenten om Groningen te belegeren. Ten einde raad vraagt de burggraaf de bisschop om hulp.

Hulptroepen uit Utrecht

Bisschop Otto II van der Lippe roept daarop in 1226 diverse edelen op om het oproer neer te slaan en hun macht aan de boeren te laten zien. De graven van Holland, Gelre, Bentheim en Kleef bieden de helpende hand, alsmede de heer van Amstel. In de zomer van 1226 verzamelt een grote strijdmacht zich bij kasteel Heekeren bij Goor. Aanvoerder wordt Rudolf II van Goor Ψ, een reus van een kerel. In de zomer van 1227 trekt de uitgelezen ridderschaar Drenthe binnen. Die zal dat armzalige troepje boeren wel even een lesje leren. Ondertussen wacht heer Rudolf III van Coeverden met zijn legertje rustig af. Hij kent het terrein op zijn duimpje en lokt de geallieerde ridders steeds verder het moeras in.

In de pan gehakt

Gevangene in 1415.

Op 27 juli 1227 loopt het zwaar bepantserde ridderleger in het moeras tussen Ane en Coevorden vast. De paarden kunnen niet meer voor- of achteruit! Rudolf III van Coeverden acht de tijd rijp om toe te slaan. Het ridderleger wordt in de pan gehakt door de boerensoldaten van Coevorden. Zowel vrouwen als mannen vermoorden de weerloze ridders; een hele dag duurt de slachting. Vijfduizend ridders verliezen hun leven, maar dat getal zal wel wat overdreven zijn.

De bisschop van Utrecht wordt op wrede wijze vermoord door hem voorover in de modder te laten stikken. Vervolgens wordt zijn geschoren kruin als trofee gevild. Ook zijn broers vinden de dood. Graaf Gerhard V Ψ raakt slechts in gevangenschap; dat heeft hij te danken aan zijn betoonde vriendschap in de oorlog van 1225-1226, die niet vergeten is.

Rudolf III toont zich een ware ridder door Gerhard V vrij te laten, zodat hij deel kan nemen aan de verkiezing voor een nieuwe bisschop van Utrecht. Gerhard V moet echter op zijn erewoord beloven zich na de verkiezing weer in gevangenschap te begeven. Op een ‘rosbaar’, een draagstoel door twee paarden gedragen, wordt hij gewond en ziek naar Utrecht gebracht. Samen met Floris IV van Holland Ψ krijgt hij Wilbrand van Oldenburg op de bisschopszetel.

Wilbrand van Oldenburg Ψ

Wilbrand is een neef van zowel de graaf van Gelre als van bisschop Engelbert I van Keulen Ψ. In 1223 volgt Wilbrand zijn broer Lodewijk op als proost van Zutphen. Deze functie zal hij tot 1225 uitvoeren. Tegelijkertijd is hij domproost van Utrecht en domproost van Hindesheim.
In 1225 wordt hij benoemd tot bisschop van Paderborn. De nieuwe bisschop ontslaat Gerhard V van zijn belofte aan Rudolf III. Iemand die een bisschop mishandelt en vermoordt komt immers geen trouw toe. Graaf Gerhard V’s ridderplicht wordt hierdoor gedwarsboomd, maar erg rouwig is hij er niet om.

Verraad in Hardenberg

Wilbrand van Oldenburg voert nogmaals een leger naar het noorden, maar ook ditmaal tevergeefs. De bisschop biedt vervolgens Rudolf III van Coeverden een vrijgeleide aan, zodat hij in Hardenberg aan de onderhandelingstafel kan verschijnen. Ook dan blijkt de opvatting van de nieuwe bisschop dat een gegeven woord aan opstandelingen niet geldt.
Wanneer Rudolf III in 1230/1 in Hardenberg verschijnt, wordt hij op verradelijke wijze gevangen genomen, geradbraakt en als afschrikwekkend voorbeeld opgespiest tentoongesteld aan het volk. Dit echter tegen de wil van de bisschop, maar dat is waarschijnlijk alleen bedoeld om zijn naam iets te zuiveren. In Drenthe zal vanaf nu het bisschopdom Utrecht alleen nog maar in naam zijn invloed doen gelden. De Drenten krijgen steun van de Hendrik II van Borculo Ψ, die met de erfdochter van Coeverden trouwt. Later zou deze ook burggraaf worden en door bisschop Otto III van Utrecht Ψ, een telg uit het Hollandse gravenhuis, worden erkend.

Literatuur

  1. Alle de XIV boeken van de Geldersse geschiedenissen, Arend van Slichtenhorst,
    Jacob van Biesen, Arnhem, 1659.
  2. Geschiedenis van het Land van Berkel en Schipbeek, H.W. Heuvel,
    Gijsbers & Van Loon, Arnhem, 1903.
  3. De historie van het oude Gelre onder eigen vorsten, G. Prop,
    W.J. Thieme & Cie., Zutphen, 1963.
  4. Geschiedenis van Gelderland van de vroegste tijden tot het einde der Middeleeuwen, Dr. W. Jappe Alberts,
    N.V. Martinus Nijhoff’s Boekhandel en Uitgeversmaatschappij, ‘s-Gravenhage, 1966.
  5. Nijhoffs Geschiedenislexicon Nederland en België, H.W.J. Volmuller e.a.,
    Martinus Nijhoff, ‘s-Gravenhage, 1981.
  6. Tweeduizend jaar geschiedenis van Gelderland, Klaas Jansma en Meindet Schoor,
    Uitgeverij Inter-Combi van Seijen, Leeuwarden, 1986.
  7. Vijftig eeuwen volk langs de IJssel, Willy H. Heitling en Leo Lensen,
    Terra, Zutphen, 1990.
  8. Vereniging Herdenking Slag bij Ane.
  9. De slag bij Ane, Henk Gerrits.

Gegeven in den jair ons Heren, doen men screeff MCM ende XCIX des Vrydages op sunte Petrus Chrysologus dach.