Met Willem Oving heb ik mij de laatste tijd weer bezig gehouden met de ambtman van Twente, ridder Herman van Keppel.

Zoals JR van Keppel al aangaf, is het niet bepaald eenvoudig met al die Keppels, en dan nog van twee onderscheiden takken. Bij allebei komt de voornaam Herman voor.

In NL 1920 geeft JR v Keppel een overvloed aan stukken, waarvoor we hem heel dankbaar mogen zijn. De opsomming begint in 1407:

1407. 11 Junij.
Dat guet to Overhoff mit al sijne tobehoren gelegen in den Kerspel van Hattem Herman van Keppel, ridder als Sweder Hadeking desuntgegaen is.
(Overijss. leen.) (Beelaerts van Blokland. Overijss. Gaasbeeksche en Stichtsche leenen.)

1409.
Auf Himmelfahrtsabend werden Herman van Keppele, ritter und Johanna van Hackford seine Gemahlin ad dies vitae belehnt von dem Edelen Hern Bertold van Buren, prepositi Werdinensi mit dem Hof Eluther oder Monkenhoff bei Aldenzeele mit houen und luden etc. Die houer sollen mit keinen anderen als mit des Hoffs Eluther oder Monkenhoffs leuten besetzts werden; anderen sollen kein recht daran haben ....
(Verz. Stukk. Ou. R & Gesch. 2e Afd. 2e Stuk)

In het 1ste stuk is de naam van Sweder Hadeking wel enige aandacht waard, omdat die omstreeks 1416 de hof te Boxbergen aan Herman van Keppel verkocht, die hij van zijn vader Bernd Hadeking had geërfd.
(De Havezaten van Salland, Gevers en Mensema).

Die vader Bernd Hadeking wordt in de Cameraarsboeken van Deventer tussen 1370 en 1390 enkele malen genoemd, maar één keer is die vermelding extra opmerkelijk, omdat hij dan wordt genoemd Bernd Hadeking van Hacfort (ca. 1384).

Ik kan die toevoeging niet goed verklaren, noch heb ik een goed beeld van de familie Hadeking, maar ik vond meerdere vermeldingen van leden van deze familie, maar nergens meer met die toevoeging 'van Hacfort'.

Maar wel geeft dat misschien enige richting, waar we de ouders van Joanna van Hacfort moeten vinden. Zij komt in het archief van het huis Hacfort in het geheel niet voor (zoals dat overigens ook geldt voor andere Hacforts).

JR van Keppel was duidelijk over de afkomst van ridder Herman van Keppel. Hij was een Nienborger, maar woonde vrij zeker op de de hof Elvether (Eluther) ook wel Monkenhof genoemd, bij Oldenzaal. Uit die belening met Monkenhof wetem we zeker, dat hij de zoon was van Gherd van Keppel en Locke, wiens familienaam met vrij grote zekerheid 'van Munster' is.

Als waarschijnlijke oom van ridder Herman van Keppel moeten we beslist Herman van Keppel, proost in Epe en kannunik in Munster, hier noemen.

Herman van Keppel, pastoor te Epe, werd vermoedelijk tussen 1383 en 1389 benoemd door de Paus tot Dom-kanunnik in Munster (repGerm 1 pag. 58). Op 24 juni 1389 wordt hij genoemd als domheer te Munster en tegelijk kerkheer te Epe, in tegenwoordigheid van zijn broer Gerd en diens vrouw Locke (INAWestf.1,3: Kr. Coesfeld pag. 95, Nr. 79).

Op 29 juni 1389 wordt hij genoemd met zijn broer Gerd en hun moeder Fye.
Op 3 april 1399 wordt domheer Herman van Keppel genoemd,
op 25 okt. 1400, 2 sept. 1401, 14 jan. 1402, telkens als domheer te Munster.

Daarna genoemd als scholaster op 14 jan. 1402, als kanunnik op 4 juni 1405, op 24 okt. 1405 als domscholaster en obedientaris te Grevinghof, 5 juni 1406 , 15 jan. 1407 wederom als domscholaster.

Wilhelm Kohl beweert dat hij mogelijk in 1408 afstand deed van de domscholasterij, maar hij wordt dan nog op 31 maart 1410 genoemd als medekanunnik en proost te Dulmen.

Tenslotte trad hij op 5 okt. 1410 uit het kerkelijke leven terug. Kohl noemt dan deze aantekening in de necrologie:

Isto die idem Hermannus fecit transitum ab ecclesia ad secularia anno domini 1410. Orate pro anima.

Het zijn de vermeldingen uit 1389 die ons duidelijk maakt, dat hij de broer was van Gerd van Keppel, die met Locke was getrouwd, en dat zij beiden zoons waren van Fye [Korff].

Vervolgens weten we ook zeker, dat hij het was, die na zijn uittreding getrouwd is met Margaretha van Merfelde, want er bestaat een grafplaat in het koor van de kerk van Wederden van Gerd van Keppel, en die toont in het midden het Westfaalse Keppelse wapen met de 5 Ruiten, en vertoont op de hoekpunten de wapens:

Keppel (5 Ruiten) Merfeldt (traliewerk)
Korff Stecke

Deze grafplaat is van Gerd van Keppel, overleden in 1478 in Wedderen, en zijn grootouders zijn uit deze kwartieren goed af te lezen:

Keppel X Korff en Merfelde x Stecke

oftewel Herman van Keppel x Fye Korff en Herman van Merfelde x Beatrix Stecke

Daarmee is tegelijk ondubbelzinnig aangetoond dat deze Herman van Keppel, proost en domheer te Munster, nooit identiek kan zijn aan Herman van Keppel, de landscommandeur, + 1442. Die zegelde immers met de 3 Schelpen.

De Westfaalse domheer Herman van Keppel is beslist geboren voor 1360, want anders kan hij in 1389 niet zijn benoemd tot domheer. Van zijn broer Gherd van Keppel had ik als schatting al eens aangenomen ca. 1355, zodat dat alles redelijk overeenstemt. Gerd van Keppel overleed al rond 1404, zodat vanaf dat moment Herman van Keppel de oudste was, en dat heeft er misschien toe bijgedragen, dat hij uit de geestelijkheid is gegaan. Van Gherd van Keppel zijn immers niet erg veel kinderen gekend. Zeker is zijn zoon Herman van Keppel, en er zou een dochter Geertrude zijn (die getrouwd zou zijn geweest met Willem de Rode van Hekeren. Een bewijs daarboor vond ik niet, en ik had de indruk dat de Rode van Hekeren eerder gelieerd waren met de Gelderse van Keppels.

Maar ook de voormalige domheer kreeg vermoedelijk niet veel kinderen. Zeker is zijn zoon Gerd van Keppel, maar wellicht had ook hij een zoon genaamd Herman. In 1425 immers verkoopt de knaap Herman van Keppel van Wedderen een huis aan Johan Visscher in Osnabruck.

Ik betwijfel of een voormalige domheer die uitgetreden is, later betiteld wordt als knaap. Maar omdat deze Herman duidelijk van Wedderen wordt genoemd, is hij van die tak. Ook op grond van vernoeming zou een zoon Herman best mogelijk zijn. Er is in elk geval ook nog een bastaardzoon geboren, die we later terugzien als Herman van Keppel geheten Brunink. Van wie hij een zoon was, is niet duidelijk, maar hij behoort tot de Westfaalse tak.

De ambtman van Twente Herman van Keppel zegelde met 5 of 6 ruiten, zo vond JR van Keppel. Hij was tamelijk zeker, dat hij de zoon was van Gerd van Keppel en Locke van Munster. Dat lijkt vrij aannemelijk, omdat er -voor zover bekend- in de periode 1407-1435 slechts één ridder Herman van Keppel leefde. In 1430 verlengde hij nog zijn leen van Monkenhof onder aanwezigheid van zijn twee zoons Frederik rn Herman, die ook in 1425 in deze volgorde genoemd werden als zijn zonen. De andere kinderen, die in 1425 genoemd werden, waren nog Gerd, Jacoba en Alijt van Keppel. De voornaam Frederik is wel tamelijk opvallend, omdat die niet eerder voorkwam bij deze Keppels.

In Fahne’s Bocholtz, gen. Droste 33 komt een niet gedateerde vermelding voor:
Henrich Droste, sohn Alberts, Herman van Keppel, ritter und Herman van Keppel, knape und Euert Korff an einer Seite und Bernt van Oer, Ludeke Droste und Friedrich Wulff an der anderen Seite, machen eine Scheidung zwisschen Herrn Hermann Droste soel Henrichs sohn und Ernst Droste Godeken Sohn und Wibbeken Wittwe soel Henriche Droste und Schwester Everds Corve.

Omdat deze acte niet gedateerd is, moeten we die proberen af te leiden. Zalige Henric Droste is wel degene, die in 1400 getrouwd was met Wibbeke Korff, dochter van Herman Korff, volgens Fahne. In 1427 was Wibbeke Korff weduwe. Dus deze acte is gedateerd rond of na 1427. Wibbeke Korff heet zuster van Evertt Korff, die ook aanwezig is, en daarnaast zijn aanwezig Herman van Keppel, ridder, en Herman van Keppel, knaap. Het gaat mij natuurlijk om de twee van Keppels. Ik heb de indruk dat het hier vader en zoon betreft. Als dat inderdaad zo was, dan leefden er rond die tijd dus minstens 3 naamdragers Herman van Keppel: naast de bovengenoemde dan ook nog de knaap Herman van Keppel van Wedderen.

In 1416 werd ridder Herman van Keppel tot ambtman van Twente benoemd, maar hij wordt ook al snel genoemd als ambtman van Salland. Volgens JR van Keppel waren zij twee verschillende personen, maar ik denk dat het één persoon betreft.

In de Rekeningen van Deventer komt in 1416 deze vermelding voor (ingekort):

item des vrydaghes na Sente Remigius dagh (2 okt) bi Iohan den Hoyer .... soen 2 Cameraars Hessel Overeng Johan van Ockenbrocke Johan van Graes die heer Herman van Keppel geselscap deden tot Colnijs huys doe sie des morghens vueren ter Honepe mit een dee; schutten omme die vors. graft te besiene daer die bisscop van Utrecht dien vors. heren Herman den ambyman van Zallant ende Dyrike van Durrete omme gescreven hadde ende bevolen mit unsen scepenen daer tghestant te bediene....

Het lijkt hier alsof heer Herman van Keppel genoemd wordt als ambtman van Zallant, maar dat was hij niet want op 25 mei 1417 zien we Dirck van Keppel genoemd worden als ambtman van Zalland.

Begin 1418 wordt heer Herman van Keppel door een aantal begeleiders vergezeld naar Kampen, Zwolle en Oldenzaal uit naam van Twente.

In april 1418 gaat een bode naar Johan van Buren en Jonker Otto heer van Borclo met een antwoord op brieven omdat Jonker Otto beschuldigd wordt van 'moertbrant' en Johan van Buren omdat diens vrienden heer Herman van Keppel en Wolter van Coevorden 'ende die van Oldenzale'gevangen genomen zouden hebben.

Er bleef nogal wat onrust in de streek, maar in 1421 was inmiddels Herman van Keppel geen ambtman van Twente meer. Hij was daarin opgevolgd door Wolter van Coevorden. Maar in 1421 was Herman van Keppel waarschijnlijk al kandidaat voor het ambtmanschap van Diepenheim. In 1422 was hij in elk geval wel ambtman van Diepenheim, zoals de Rekeningboeken Devnter ons leert (... doe her Herman van Keppel sinen eed dede ende sin burgen satte van den ampte van Dierpenhem, 9 maart 1422).

Lang heeft hij die functie niet bekleed, want op 8 dec. 1423 staat er dat hij het ambt van Diepenhem op geven wolde... Dat zal dan kort daarop geëffectueerd zijn. Toch bleef hij actief bezig in de regio, want we zien daarna nog een flink aantal vermeldingen onder andere in juni 1424, waar staat dat de bode gereden was te Buckesberge an heren Herman te comen tot Windesim bij sine burgen van Diepenhem.

Hier zien we nog eens, dat hij ook geregeld verbleef op de hof te Boxbergen.
Ook in de Renunciatieboeken van Deventer vinden we heer Herman van Keppel geregeld vermeld, en daar ook zien we dat hij hertrouwd is met Gotstouwe, die in 1433 weduwe wordt genoemd van heer Herman van Keppel. In 1447 vinden we daarbij nog, dat hij met Gotstouwe een dochter Katharina had verwekt, die dan dus geboren zal zijn rond 1430.

Uit alles blijkt, dat het steeds om dezelfde heer Herman van Keppel gaat. Daarover hoeft eigenlijk geen twijfel te bestaan, maar hij is dus zeker dood in 1433. Daarvan zien we in de rekeningen Deventer ook indirekte bewijzen o.a. uit een inschrijving uit 1433 en 1437:

1434 It. heren Hermans wive van Keppel by gehete der scepenen to vollist tot der bruggen ende tot den dijcke te maken voir eiren huysse gegeven 3 arnh. gl. 9

1437 It. des woensdages dair nae (10 april) Rijssen Oldeneel die gereden weren tot Oldenzael (naar de Monkenhof, RB ?) op Henric Bruyns dach tegen heren Hermans soens van Keppel, verteert 13 d.

Tegelijk zien we in 1435:

1435 It. des donredages nae des Hiligen Crucis dach (15 sept,) Leiden ende Gotschalck die gereden weren to Vollenhoe an onsen heren myd den anderen Steden onsen heren antebrengen Herman van Keppel tot enen amptman to Diepenhem dair onse here op consertierde,
verteert 7 1/2 gl.

In 1435 wordt dus een andere Herman van Keppel (hij wordt niet heer Herman genoemd) voorgedragen als ambtman van Diepenheim. En uit latere stukken blijkt, dat de steden Deventer, Zwolle en Kampen niet akkoord zijn gegaan met die voordracht.

Wie deze Herman van Keppel is geweest, is niet duidelijk. Was hij wellicht de zoon van de ambtman, of was hij misschien een Gelderse van Keppel? Feit is, dat in Deventer van ca. 1430-1444 sprake is van een tweede Herman van Keppel, getrouwd met Lutgard NN. Deze Herman van Keppel stierf omstreeks 1444.

Omdat we in de periode daarna geen vermeldingen meer vinden van die zoon Herman van ridder Herman van Keppel, zou het best kunnen, dat die zoon dus omstreeks 1444 is gestorven. In het de periode daarna zien we alleen nog maar Frederik van Keppel optreden.

Er is nog wel één belangrijk familiefeit te noemen, en dat is in 1437 het huwelijk tussen Gerd van Keppel en Alijt van Kuinre van Arnhem Henricxdochter. Bij dat huwelijk zijn zijn huwelijkse vrienden: Herman van Keppel, Gerd van Keppel Hermanszoon en Frederik van Keppel, terwijl haar huwelijksvrienden zijn Ffrederick van Rehten, Gerd end Jacob van Hacford gebroeders.

De Keppelse huwelijksvrienden zijn waarschijnlijk te benoemen als de twee broers Herman en Frederik van Keppel, en de zoon Gerd van Keppel, zoon van hun oudoom Herman van Keppel van Wedderen.

De tweede vrouw van heer Herman van Keppel was dus Gotstouwe, en het is tamelijk waarschijnlijk, dat zij zelf al weduwe was sinds tenminste 1426 van Henric van Dodingweerde (ook wel Dudincweerde).
Gotstouwe was een zuster van Gerd Momm van Kell, en zij overleed rond 1468.

Daarmee was zij waarschijnlijk een dochter van Johan Momme van Kell en Ulanda.

mvg
Ronald Blancke