In deel 1 heb ik geprobeert de grote lijn uit te zetten van de heren van Voorst en die van Rechteren.
Dat leidde tot een opzet, die alleszins redelijk lijkt te zijn, maar er kleven wel wat onduidelijkheden aan. Eentje daarvan komt voort uit een akte uit 1394, waarvan de verkorte inhoud ongeveer luidt:

7 sept. 1394
Herman, Johan, Stine, Lutgard en Zweder, kinderen van Herman van Rechter de Olde, verklaren dat zij door bemiddeling van Rolof van Ittersim, Gheerlich de Cadeneter, Seyne Wolbertszone en Jacob van den Tyver als scheidslieden, hun geschil met Zweder van Heker, geheten van Rechter, hun oom, bijgelegd hebben waarbij bepaald is, dat zij het volgende van Zweder van Heker, genaamd Rechter, hun oom, in leen zullen houden:

terwijl ze tevens beloven binnen acht jaar 280 in het wisselkantoor te Zwolle gebruikelijke guldens in edeleigen land in Zalland te zullen beleggen.
Met de zegels van Herman van Rechteren de Jonge en Johan van Rechteren in groene was

Een interessante stuk, waarbij we ook aandacht moeten schenken aan de twee zegelaars. Naar alle waarschijnlijkheid zijn dat dus de twee zoons van ridder Dirk van Voorst en Hekeren. Maar er zijn twee andere dingen die onze aandacht zouden moeten vragen: in de eerste plaats de goederen waarover hier gesproken wordt, want dat zijn goederen uit de heerlijkheid Voorst, verder natuurlijk dat deze kinderen worden genoemd als kinderen van Herman van Rechteren de Oude. Die naam Rechteren kan dus voor verwarring zorgen, omdat het gaat om kinderen uit het huis Voorst van Rechteren. Gelukkig zijn er nog een paar andere stukken, die daarin hulp bieden:

19 Febr. 1391 maakt Herman van Voerst met Stine, zijn vrouw, een testament waarbij zij aan de prior en monniken van Bethlehem  te Zwolle,  5 pond willen nalaten uit hun goed Luttike Spannet in Heyner kerspel bij Kreyenschote, in ruil voor 2 memoriaal diensten voor hem en zijn vrouw Stine.
(Berkenvelder, Zwolse Regsten deel 1 pag. 329)

21 oktober 1394
Sweder van Heker, geheten van Rechter, verklaart in aanwezigheid van Willem Tyasen en Johan Smyt, zijn mannen, dat hij zijn neef, Herman van Rechter, zoon van Herman de Olde met het volgende beleend heeft:

1. het erve Derstenhorst genaamd dat in Wytmen gelegen is;
2. het erve Penecrinc genaamd, dat in Linderte in Raelter kerspel gelegen is;
3. het erve, het Voerster erve genaamd dat in Dese gelegen is
4. de tienden te Hetene in Raelter kerspel
5. de tienden te Archem
6. 9 1/2 morgen land in Mastebroec
alles met alle toebehoren en horige lieden
Met het zegel van Zweder vanHekeren genaamd Rechteren, klooster Sibculo no. 10

1408 Styne weduwe van Herman van Rechter de olde, met Hermen van Rechteren haar zoon als haar momber aan het Bethelhem Klooster haar eigen vrije erf ter Spannet geschonken heeft

Deze stukken betreffen allemaal handelingen, nadat Herman van Voorst en Rechteren is overleden ergens rond 1392, en we zien hier dat hij een weduwe Stine achterliet, en een stel kinderen. Over de naam kan nauwelijks discussie bestaan: het gaat om Voorst genaamd van Rechteren.

Tot deze stukken hoort ook een leenvermelding omstreeks 1392:
Item Hermen des olden Hermenssoen van Voerst holt van Zweder voirs. tho lene twelf merghen landes in Mastebroeck, to Zutphenschen rechten, tho behoef synre brudere ende synre sustere also lange dat se onmondich werden ende dan sal malck syn andeel ontfangen

Hieruit heb ik dus gehaald, dat Herman, de Olde Hermanszoon van Voorst en Rechteren, jonge kinderen had bij zijn overlijden. Er wordt gezegd (of eigenlijk juist niet gezegd), dat de broers en zusters van Herman junior nog niet mondig zijn. Maar minstens zo boeiend is het stuk, waarin de goederen vermeld worden, die Herman junior heeft ontvangen. Immers zien we in 1390, dat Sweder van Hekeren en Rechteren daarmee beleend:

Item Hermen van Voirst heren Dericks bruder ende heren Rodericks holt van hem tho lene alle solic guet als hye van bruderscheydynge van Rechter heeft also hyrna bescreven steet.
Item den thenden groff ende smal tho Erchem, gheleghen in den kerspel van Ummen.
Item den thenden tho Hetene, smal ende groff, gelegen in den kerspel van Raelt.
Item dat guet tho Pencelinck gelegen in den kerspel van Raelt mit allen synen tobehoren.
Item dat guet tho Dorstelhorst, gelegen to Wytman in den kerspel van Zwolle.
Item de Lutkke Maet ende de Grote Slage gelegen tho Soestloe.
Item de Grote Maet tho Wytman.
Item de maet, die gelegen is achter Dorstelhorst, de Monte was.
Item ene maet tho Herctn, daer Hermen op tho wonen placht.
Item een guet gelegen to Dyeze mit synen rechten tobehore als dat gelegen is in den kerspel van Zwolle.
Item dese voirs. guede holt Hermen voirs. van Zweder voirs. tho soelike als hy van synen heren holt to lene ofte anders to Stichten rechte.

Dat is dus het zelfde goederenpakket, als waarmee in 1394 Herman junior wordt beleend, nadat zijn vader was gestorven. Nog eens een bewijs, dat Herman van Voorst de Olden, identiek was aan degene die genoemd wordt: Hermen van Voirst heren Dericks bruder ende heren Rodericks. Herman de Olde zien we hier dus weer terug als een broer van heer Dirk van Voorst en van heer Roderick van Voorst.

En zijn zoon Herman junior ontvangt dus in 1394 het zelfde pakket goederen. Overigens staat in deze lenen nog een opvallende:
Item ene maet tho Herctn, daer Hermen op tho wonen placht.

Er is nu nog één ding, dat over deze serie stukken gezegd moet worden, en dat is die akte uit 1394, waarin Herman van Voorst de Oude dood is, en zijn kinderen iets uit te zoeken hebben met Sweder van Hekeren van Rechteren, hun oom.

Hun oom? Maar het staat er twee keer in: Sweder van Hekeren, oom van Herman, Johan, Lutgard, Stine en Swedertje van Voorst en Rechteren!

Ik ben nogal eens geneigd om gemelde familierelaties nogal flink letterlijk te nemen, en deed dat dus aanvankelijk ook met dit stuk, omdat ik dat toen nog als een soort uitgangspunt nam. Nou, dan kom je dus flink bedrogen uit, want dat leidt tot een heel ander resultaat, dan ik nu heb bereikt. Het gevolg daarvan was, dan ik zelfs begon te denken, dat Herman de Olde wellicht een broer was van Sweder van Hekeren en Rechteren, en toen dat niet houdbaar bleek, bedacht ik als oplossing, dat Stine dan wellicht een zuster was van Herman de Oude.

Die laatste gedachte is overigens misschien nog niet eens zo gek, als we weten, dat Herman van Voorst en Rechteren nogal laat trouwde, ofwel later nog een tweede huwelijk had. Het is best mogelijk, dat Herman de Oude met een veel jongere vrouw trouwde, want zij kregen pas kinderen rond 1370, zodat zijn vrouw dan makkelijk geboren kan zijn rond 1350. En dat is juist ook ongeveer het geboortejaar van Sweder van Hekeren en Rechteren. Misschien bestaat er wel ergens een zegel van Stine, dat ons iets kan vertellen over haar familieafstamming.

Als dit idee juist zou zijn, dan is er geen vuiltje aan de lucht.... Dan was Sweder van Hekeren genaamd Rechteren inderdaad een oom van Herman junior en zijn broers en zusters. Maar in elk ander geval is de familierelatie natuurlijk volstrekt anders: dan is het eerder zo, dat juist die kinderen oudooms en -tantes waren van Sweder van Hekeren. Zij zijn dan immers van dezelfde generatie als Lutgard van Rechteren, en waren dan ook haar volle neven en nichten, bizar genoeg. De ene al vrijwel aan het eind van haar leven, en de anderen nog maar aan het begin.

In direkte zin was Sweder dus in de verste verten geen oom, en zal hier dus de verwantschap, maar ook de leenverhouding kunnen zijn verwerkt in het begrip 'oom'. Maar ik sluit dus de eerder genoemde hypothese over Stine beslist nog niet uit.

Dirck van Voorst geheten van Beerse

Het is nu tijd om ook eens te gaan kijken naar wat meer gegevens van nazaten van heer Roderick. Ik spreek in meervoudsvorm, maar ik vond slechts aanwijzingen voor een enkele zoon, Dirck. We komen hem dus tegen in de leenboeken van sweder van Hekeren en Rechteren in 1390 en in de leenboeken van diens zoon Frederik in 1404. Ik citeer beide stukken:

1390 Leenboek van Sweder van Rechteren:
Item soe holt Derick van Voerst heren Roderickssoen tho lene alssoelic guet als hyrna bescreven steet, alse soelic guet alse syn vader van Rechter tho bruderscheydynge kreech.
Item dat hues ther Heest myt synen thobehoeren.
Item die thenden tho Ulsene over alle die guede daer hye over gheet, groff ende smal.
Item den thenden in den kerspel tot Tubbergen groff ende smal.
Item den hoff tho Overnem, geleghen in den Damme, in den kerspel van Heellender, mit synen rechte ende tobehore.
Item den thenden tho Elsene, geleghen in den kerspel tho Rysene, groff ende smal.
Item dat guet ther Haere by Overnem, gheleghen in den tho spel van Heellender.
Item dese voirs. guede ende thenden holt Deric voirs. tho Sutphenschen rechte; daertho soe holt hy den thenden over der Monckenguet ther Heyn mit synen tobehoer, groff ende smal, to Stichts rechte.
Item dat guet tho Merle in den Damme.

Leenboek van Frederik van Rechteren, 1405
[fol. 6] Anno domini dusent vierhondert vyff, (1405) des dinxdages ba Remygiusdage. Doe beleende Frederick van Hekeren anders geheten van Rechteren syne manne, de lene van hem helden ende vortydes van Zwedere synen zelighen vader.

Item Frederick voirs. hevet beleent Derick van Voerst anders geheten van Beerse alsoelic guet, alse syn vader van Rechter to broederscheydinge krech.

Item in't yrste den thenden over 2 guede, groff ende smal, die geheten zynt dat ene Grote Hest, dat ander Lutke Heest, gelegen in den kerspel van Empinghem.
Item den tenden in den kerspel van Ulsene, groff ende smal, daer he over gheet.
Item den thenden in den kerspel tot Tubberghen, groff ende smal.

Item den hoff tho Overnem, geleghen in den Damme, in den kerspel van Helender, mit synen rechten tobehoren.

Item den thenden tho Elzene, ghelegen in den kerspel van Ryssen, groff ende smal.

Item dat guet ther Haer by Overnem, geleghen in den kerspel van Helender.

Item dese voirs. guede ende tenden holt Deric voirs. to Sutphenschen rechte.

Item daertho holt hy den tenden over der Monickenguet ter Heyne mit synen rechten tobehoer, groff ende smal, tho Stichtes rechte.

We zien hier dat in 1390 Dirck van Voorst, heer Roderickszoon en in 1404 Dirck van Voerst van Beerse met precies dezelfde goederen wordt beleend. En er is geen enkele reden om aan te nemen, dat het hier om verschillende personen gaat, integendeel. We kunnen deze goederen ook vergelijken met de broederscheiding die er was na de dood van Herman van Voorst en Rechteren in 1329, en ook daar zien we precies deze goederen vermeld, en die werden toegewezen aan Roderick van Voorst.

Na de dood van heer Roderick van Voorst en Rechteren ging zijn bezit dus vrijwel volledig over naar Dirck van Voorst en die werd daarna ook wel 'van Beerse' genoemd, zoals ook zijn vader Roderick in 1366 (zie deel 1). Dat zo ongeveer dat hele leenbezit overging op zijn zoon Dirk zou gezien kunnen worden als een aanwijzing, dat hij de enige zoon is geweest van Roderick.

Dirk van Voorst en Rechteren genaamd van Beerse zien we in 1382 voor het eerst oorkondelijk, maar we kwamen hem ook al eens tegen in 1382 in een vermelding in het TRO (Tijdrekenkundig Register Overijssel) en in de Zwolse Regesten van Berkenvelder:

Op de rechtsdag in 1381 klaagde Gerard van Schonevelde´Dirck van Beerse heer Roderix´zoon aan wegens een schuld van 200 oude schilden (TRO)
Op 27 mei 1382 neemt Evert van Essen zijn eerste teken tegen Gastouwe van den Berge voor enige tienden, die hij in leen houdt van de kerk van Utrecht en tegen Dirk van Rechteren heer Rodericxzoon voor 500 o.s. en stelt tot procurator Albert van Eme (TRO)
4 april 1402 Wordt Dyric van Voerst, geheten van Beerze als eerste genoemd onder de gerichtslieden van Sweder van Hekeren, geheten van Rechteren, ambtman in Coevorden en Drente. (Berkenvelder Zwolse Regesten)

B. Berings heeft veel over hem verzameld, en meldt dat Dirck van Voorst genaamd van Beerse. Zo geeft hij nog:

Sweder van Rechteren verklaart huwelijkse voorwaarden te maken met Zeger van Gruysbeke, heer tot Hoemen, voor het huwelijk met diens dochter Fye, waarbij wordt bepaald dat zij 2800 guldens zal inbrengen en daarbij afstand doet van haar recht op de nalatenschap van wijlen haar moeder en dat hij haar een levenslang vruchtgebruik zal geven van 280 guldens per jaar, waarvoor hij als borgen stelt Wolter, heer van Vorst en Keppele, Herman van Vorst de olde, Frederic van Rechter, Dideric van Vorst Roderikessone, Winolt van Arnhem, Herman van Vorst de junge, Johan van Vorst Diderikessone, Frederic van der Eze Jacobssone, Dideric van Haccvorde en Evert de Rode van Heker.
Datering 1387 mei 17 (des nasten vrygedages na onsen heren Hemelvardesdaghe)
NB Origineel charter (inv.nr. 32), met de zegels van de bruidegom en de borgen, alle meestal licht beschadigd, m.u.v. die van Van Arnhem, Van Haccvorde en De Rode van Heker, welke afgevallen zijn

Dirk van Voorst van Beerse leefde tot rond 1420, werd nog vermeld in 1417 als ambtman van Salland, en geeft dan rekenschap over zijn rekeningen over de jaren 1416 en 1417. Nemen we aan, dat hij rond 1420 stierf, en als hij dan 70 jaar oud werd, dan nog betekent dit, dat hij ergens rond 1350 is geboren en dat zijn vader dus pas rond die tijd is getrouwd. We zien ook nog, dat Dirk van Voorst genaamd van Beerse in 1423 dood was, en dan opgevolgd wordt door zijn oudste zoon Herman:

21 juli 1423
Herman van Rechter en Geryt Sweefken, leenmannen, verklaren dat hun leenheer Frederick van Heker geheten van Rechter heeft beleend Herman van Voerst met alle lenen waarmee wijlen zijn vader Deryc van Voerst geheten van Beerse tot aan diens dood door Frederick was beleend.

13 januari 1404 Johan van Voerst, zoon van heer Dirc van Voerst, ridder, verklaart in aanwezigheid van Dirck van Voerst, zoon van Roderick van Voerst, zijn neef ....etc. (Berkenvelder Zwolse Regesten)

Ook dit stuk toont nog eens de relaties aan: ridder Dirck van Voorst had een zoon Johan en ridder Roderick van Voorst had een zoon Dirck, zij waren elkaars neven en hun vaders waren derhalve broers.

Toch heeft dit laatste stuk nog iets bijzonders, en daarom citeer ik het regest vollediger:
3 januari 1404 Johan van Voerst, zoon van heer Dirc van Voerst, ridder, verklaart in aanwezigheid van Dirck van Voerst, zoon van Roderick van Voerst, zijn neef, dat hij 1/4 van de hoeve tot Odding genaamd, die te Windesim gelegen is in erfpacht te hebben gekregen van de Abdis en het Kapittel van de wereldlijke Kerk van Essen.

In 1382 verklaart diezelfde Johan van Voorst ridder Diderickszoon van Voorst precies hetzelfde, maar in wat ruimere bewoordingen, betreffende dit goed: 1/4 van de hof to Oddync in Windeshem Nog opvallender wordt het, dat in 1387 Heylwig, vrouwe van Voorst en Keppel, precies hetzelfde verklaart. Ook zij bezit kennelijk een kwart deel van deze hof te Oddync. En dan dienen we in de gaten te houden, dat dit Heylwig is, weduwe van Sweder van Voorst en Keppel, wiens kasteel te Voorst in 1382 werd verwoest.
Dat in 1382 en 1404 Johan van Voorst dat goed in erfpacht heeft, geeft enig zicht op het leenbezit van de Voorsten en Rechteren.

Van de 4 zonen van Herman van Voorst en Rechteren en van Lutgard van Keppel weten we intussen, dat daaruit 4 zoons zijn voortgekomen, en van hen en hun nazaten hebben we een redelijk beeld.

1.Sweder van Rechteren stierf jong begin 1339 (maart zoals de memorie ons leert). Geen mannelijke nazaten
2. Ridder Dirk van Voorst, + tussen 1365 en 1369, twee zoons Herman de Jonge van Voorst en Johan van Voorst
3. ridder Roderick van Voorst op Beerse, + ca. 1382, genoemd met 1 zoon genaamd Dirck van Voorst en Beerse
4. Herman van Voorst, de Oude, + ca. 1392 nalatend weduwe Stine en 5 kinderen, van wie de oudste Herman junior rond 1365/70 zal zijn geboren.

Kunnen we nog verder terug met het geslacht van Voorst?

Vast wel, maar dat is louter speculatief. Laten we beginnen met constateren, dat er in deze families een duidelijke voorliefde bestaat voor de voornamen Herman, Roderick en Sweder, en misschien ook Dirk en Wolter. Die laatste voornaam zal zijn ingebracht door van Keppel, zoals dat misschien ook geldt voor de voornaam Dirck. De eerste drie voornamen zien we echter in de 13de eeuw ook bij oudere Voorst'en.

In 1275 en 1277 zien we twee vermeldingen van Sweder van Voorst als getuige bij gebeurtenissen in Overijssel. Hij wordt daar famulus genoemd. Ik aarzel of hij identiek is aan de latere Sweder van Voerst die we in 1292 zien, en die dan ook famulus is, en de functie uitoefent van Schout van Salland. Maar omdat er weinig alternativen beschikbaar zijn, lijkt het 't meest waarschijnlijk, dat hij de vader was van Roderick heer van Voorst. In dat geval wordt hij dus vermeld vanaf 1375-1397. Dat is een periode van ruim 20 jaar, en kan dus heel goed een zelfde persoon betreffen. Dat zou dan betekenen, dat hij geboren werd ergens rond 1250, en geleefd heeft tot ergens rond 1310 (of misschien wat korter). Qua leeftijdsspanne is dat ook allemaal best aannemelijk. Hij is dan dezelfde die in 1295 met zijn broer Herman werd vermeld. Lastig is dan de schatting te maken voor het geboortejaar van zijn zoon Roderick, die in 1341 stierf. Als die een beetje een 'normale' ouderdom haalde, dan leefde hij ruwweg van 1280-1341, en dan is hij vroeger geboren, dan ik aanvankelijk zou inschatten. Want Rodericks huwelijk met Beatrix van Keppel is beslist na 1300 geweest, maar de eerste vermelding van hen samen als echtelieden dateert uit 1330. Zelf denk ik, dat Roderick van Voorst toch wel kort na het overlijden van zijn vader zal zijn getrouwd. Erfgenamen vormden daarvoor altijd een belangrijke drijfveer. Dat zou inhouden, dat hij rond 1315 getrouwd zou zijn. Op zich is dat niet onmogelijk, als we ervan uitgaan, dat Wolter heer van Keppel waarschijnlijk al rond 1275 geboren is, en dat diens huwelijk met Jutte van der Sluse heer Arnolds-dochter best al rond 1300 gesloten kan zijn. Hun oudste dochter Beatrix zou dan ergens rond die tijd geboren kunnen zijn.

Ik kan hierover uiteindelijk niets zinnigs zeggen, hooguit enkele voor de hand liggende mogelijkheden aanstippen. Als dan dus Sweder van Voorst geboren is rond 1250 en rond 1280 trouwde, dan past dat alles best redelijk in de overige schattingen. Voor Sweder's broer Herman van Voerst zullen dan die schattingen ook min of meer opgaan, maar voor hem was de noodzaak van een huwelijk vermoedelijk wat minder urgent. Als we dan ervan uitgaan, dat Herman van Voorst geboren werd 1255/60, dan was een huwelijk ergens rond 1300 (of eventueel een 2de huwelijk rond die tijd) niet ongewoon (zoals we dat ook bij zijn jongere zoons zagen).

Algemeen wordt in literatuur nu gesteld, dat zij zoons zijn geweest van ridder Herman van Voorst, en dat die geleefd zou hebben van in de periode 1240-1288 of zoiets. Maar mij is daarover niet echt iets bekend. Voor zover ik weet is de laatste vermelding van ridder Herman van Voorst uit 1265, en dan is het best mogelijk dat hij de vader is geweest van de broers Sweder en Herman.

Maar hier dient zich een mogelijkheid aan, die weliswaar gewaagd is, maar tot een reeële mogelijkheid gesteld mag worden, want in dat jaar 1265 in dezelfde oorkonde waarin zijn vadeer optreedt, zien we iets verder in de rij getuigen Rodericxk van Voorst, famulus genoemd worden. Zijn vermelding is maar eenmalig, maar omdat ik na die tijd ook geen vermeldingen heb gezien van andere van Voorst tussen 1265 en 1275, opent zich hier een mogelijkheid dat Roderick van Voorst, uit 1265 de vader is geweest van Sweder en Herman van Voorst. Dat zou een goede verklaring vormen, waarom we in de twee takken van Voorst en Rechteren de naam Roderick zien terugkeren. Deze Roderick is dan de zoon geweest van ridder Herman van Voorst, die we zien in de periode 1252-1265.

Voorafgaand aan ridder Herman van Voorst is er in de periode van 1230-1240 (in 1248 is er een falsum waarop hij ook vermeld wordt) is ridder Sweder van Voorst erg actief. In die periode wordt hij een keer genoemd met (zijn oom ?) Henricus de Voorst.

En voorafgaand aan Sweder van Voorst zijn er tussen 1207 en 1227 een stel vermeldingen van Herman van Voorst, in 1227 samen met (zijn broer ?) Henricus, enkele dagen voor de slag bij Ane, waarin hij overleed.

Mijn lijstje ziet er dus zo uit:

Herman van Voorst.................Henric van Voorst
verm. 1207-1227....................verm. 1227, 1240

Zijn zoon Sweder van Voorst
verm. 1230, geen titel hebbend,
1231-1240 ridder

Zijn zoon of broer Herman van Voorst
verm. 1252-1265 ridder

Zijn zoon of broer
Roderick van Voorst
verm. 1265

Zijn zoons of broers
Sweder van Voorst..................Herman van Voorst en Rechteren

Roderick .........................Sweder, Roderick, Theoderic, Herman, Maria

Uiteraard zal een sluitende lijst nooit gevonden kunnen worden. Iedereen kan er van maken, wat hem/haar goeddunkt.
Ik heb er mijn 5 cent van gemaakt 😛

met vriendelijke groet
Ronald Blancke