De eigenaren van Groot Vethusen- nu hotel Carpe Diem- in Zeddam beweren dat zij met trots de titel "Havezathe" voor hun goed voeren.
In het pas verschenen boek "Kastelen in Gelderland" is Groot Vethusen echter niet opgenomen.
Onderstaand een deel van de correspondentie die ik daarover met diverse partijen heb (gehad): De eigenaren van Carpe Diem, Uitgeverij Matrijs en als eerste in dit topic de brief aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Datum: Wo, 2 oktober, 2013 10:37
Aan: info@cultureelerfgoed.nl
LS.,
Onlangs verscheen bij Matrijs het boek "Kastelen in Gelderland", een
lijvig werk dat compleet pretendeert te zijn.
Daarover is gelijk al enige twijfel gerezen n.a.v. correspondentie die ik
heb gehad met de eigenaren van "Havezathe Carpe Diem" te Zeddam.
Die wijzen op het volgende document:
https://mail.google.com/mail/u/0/?ui%3D2%26ik%3D9075e85a53%26view%3Datt%26th%3D14172c3f412f7694%26attid%3D0.1%26disp%3Dsafe%26zw&sig=AHIEtbQyNTelnA3RzheS2J9gnF9055Sn8 w"> https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=gmail&attid=0.1&thid=14172c3f412f7694&mt=application/msword&authuser=0&url=https://mail.google.com/mail/u/0/?ui%3D2%26ik%3D9075e85a53%26view%3Datt%26th%3D14172c3f412f7694%26attid%3D0.1%26disp%3Dsafe%26zw&sig=AHIEtbQyNTelnA3RzheS2J9gnF9055Sn8w
De eigenaren reppen over een gracht en een poortfundering.
Ik neem aan dat archeologen bij die vondsten betrokken zijn geweest en
dat dit bij u bekend is.
Ook zou dan moeten blijken waarom de samenstellers van genoemd boek
e.e.a. zodanig geïnterpreteerd hebben dat Groot Vethusen niet in het
kastelenboek thuishoort.
Van Annemiek te Stroete van de redactie van Matrijs kreeg ik o.m. de volgende mail:
"Geachte heer Wilbrink,
Eigenaren willen wel vaker hun gebouw graag als kasteel beschrijven, dat
het goed ooit als havezathe is beschreven zou een aanwijzing kunnen zijn,
maar uit de beschrijving die de eigenaar zelf aanlevert, blijkt toch dat
het een uithof was. Nader onderzoek zou zeker interessant zijn! Bij mij
is over de vondst van de fundamenten niks bekend. In Archis kunt u
waarschijnlijk de rapporten vinden over de opgravingen. Succes met uw
onderzoek!
Met vriendelijke groet,
Annemiek te Stroete, hoofd redactie
Uitgeverij Matrijs"
Ik zou het daarom bijzonder op prijs stellen als ik hierover van u nadere
informatie zou kunnen ontvangen.
Met vriendelijke groet,
Henk Wilbrink.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De eigenaren van Carpe Diem schreven het volgende:
"En òf wij weten dat onze havezathe een echte Havezathe is geweest! Wij
dragen met heel veel eer deze naam nog.
We hebben als bijlage toegevoegd de geschiedenis van ons fraaie pand.
Daarin kunt u lezen dat er wel degelijk een gracht om onze hoeve is geweest.
En als dat zo is geweest, mag je altijd met veel trots deze naam blijven behouden".
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Als er lezers zijn die hierover méér kunnen vertellen wordt dat zeer op prijs gesteld.
Henk Wilbrink.
Het klooster Bethlehem bij Doetinchem had een goed of hof Vethuizen in het kerspel Zeddam. In de 17e eeuw lag deze in de buurschap Klein Azewijn. Een kleine speculatie, zonder enige lokale kennis: de buurtschap Vethuizen was vroeger een deel van de buurschap Klein Azewijn en dankt zijn naam aan de Bethlehemse boerderij.
Als die boerderij Vethuizen inderdaad de voorloper van het huidige Groot Vethuizen of -godbetert - Carpe Diem is, dan was het geen havezate vóór het midden van de zeventiende eeuw; volgens het verpondingsregister van 1650 was het klooster toen nog eigenaar. In 1832 was het bezit van een landbouwer uit Pannerden, Fredrik Sanders.
Een link je naar het Verpondingsregister: http://www.geldersarchief.nl/zoeken/maisi_proxy.aspx?miview=viewer2&miahd=253493599&miadt=37&mialg=prev&mivast=37 , het gaat verder op de volgende bladzijde, gevolgd door Bivierden (thans Bievoort)
Helaas kan ik die oude handschriften zelf niet ontcijferen, maar alle beetjes helpen.
Dat Vethusen of "Het Bolheimergoed" in 1832 in het bezit was van de Pannerdense landbouwer Fredrik Sanders is weer nieuw in dit verhaal.
Dat is niet helemaal wat ik schreef. Groot Vethuizen (naam volgens kadastraal minuutplan) was in 1832 in bezit van Sanders - of dit hetzelfde goed is als het Bilheemer goed (bedoeld wordt Bethlehem) durf ik niet met zekerheid te zeggen.
Misschien doe ik er handig aan de link uit het begin van dit topic even uit te rollen:
GESCHIEDENIS VAN “HET BOLHEIMERGOED”
In de oudste oorkonden heet dit goed “havezathe Groot Vethusen”, Groot
Vethuizen nu.
In het jaar 1179 heeft Radbode de II, heer van den Bergh, mee geholpen om
het klooster Bethlehem bij Doetinchem te bouwen en dit Stift met
verschillende goederen en grondpercelen begiftigd. Uit een oorkonde
bewaard gebleven uit het jaar 1234 komen verschillende plaatsnamen voor
ook Groot Vethusen. Paus Gregorius IX, die het klooster in bescherming
neemt wanneer het land onder interverdict ligt- de pauselijke kerkban,
waarbij de toediening van de sacramenten, het opdragen van de mis e.d.
verboden zijn- stille dienst te vieren. Zulk een, door het Stift gewijde
plaats kan gelokaliseerd worden op de plaats waar nu Groot Vethuizen
staat. Hier werd een Uithof gesticht door het Klooster Bethlehem. In de
Middeleeuwen werden talloze Uithoven gesticht op een afgelegen grondbezit
van een landbouwvoerend klooster, bestemd voor lekebroeders die zich met
enkele kloosterpriesters gingen toeleggen op landbouw en veeteelt. De nu
gedempte grachten rondom de boerderij wijzen er nog op dat de daar
gelegen Uithof versterkt en afgesloten was. ( Pas begin 1900 zijn de
grachten gedempt en de ophaalbrug weggehaald). In één van de voormalige
grachten werd nog een stenen poortfundering aangetroffen. Het was niet
altijd gemakkelijk om onder de conversen, die de kloostergeloften niet
hoefden af te leggen, de orde te handhaven. Dit is waarschijnlijk ook de
oorzaak dat de Uithof in latere jaren werd opgeheven.
Maar in het jaar 1583 vestigen zich weer monniken uit het Klooster
Bethlehem, al was het dan tijdelijk, op Groot Vethuizen. Tijdens de
80-jarige oorlog werd het Klooster Bethlehem grotendeels verwoest. Het is
graaf Willem de IV, zwager van Prins Willem van Oranje die in 1583
bemiddeld bij de evacuatie van priesters uit Bethlehem naar de Uithof.
Als een bijzonderheid willen we nog vermelden dat in 1880 Groot Vethuizen
of “het Bolheimergoed” eigendom was van een Hollandse priester, die in
Amerika werkte ( van Loon). In 1884 koopt Johannes Kersjes, geboren op de
Kersjes-boerderij , “Het Hof te Braamt” Groot Vethuizen van deze
priester. En zal de familie Kersjes tot 1976 op deze boerderij wonen en
deze familie zal er dan 92 jaar wonen. (Met dank aan Klaas Sijbranda,
1960 Graafschap-Bode )
In 1976 verkoopt F. Kersjes - Buschgens, weduwe van Herman Kersjes (1975)
de boerderij en de landerijen aan André Leyzer. Hij verkoopt de boerderij
met opstallen en erf en boomgaard door aan Gerrit Kock. In 2008 verkoopt
de heer Kock de boerderij aan de heer R. Wijnands, eigenaar Hotel “Carpe
Diem”in Zeddam. Hij verplaatst zijn Hotel naar Groot Vethuizen.
Een dochter van Fredrik Sanders, Gertruida, was in 1828 te Bergh getrouwd met Joannes Henricus van Loon. Misschien de ouders van die priester?
Transcriptie van 1650 (ik maak geen onderscheid tussen ij en y):
[f.52] Goederen in Kleijne Aesewijn
[...]
Vethuijsen
Den Bilheemer toebehoerende, heeftt in pacht
[f.52v] Hartger Lamberts
Groet: 12 morgen boulant, 20 morgen weijlant
Deels kleij, deels halver kleij ende [[zauich?] [bouw?]landt.
Is t'saemen beswaert ant Graefflijcke Huijs Bergh met 7 schepel roggen, 3 1/2 molder garste ende 3 1/2 molder haeveren.
Doet te pacht 280 dlr. ad 420-0-0; 408-0-0
Bilhemer Houwers lant of Lutticke Mallandt.....gevonden onder "Verpondingskohier Richterambt Doesburg".
En ook nog:
Bilheemer kleijne Veltslagh.
4 Schaerweidens, voor 90 gl. vrij gelt.
Hier bij omtrent 2 1/2 roede Schaerdijck.
(Kerspel Angerlo 1648)
Bilheem komt ook meerdere malen voor in het "Verpondingskohier Varsseveld ca. 1650 - Afschrift Kreijnck
Dorp VARSSEVELD.
Geen idee in hoeverre deze info mede zou kunnen leiden tot een antwoord op de vraag of we hier met een "originele" havezathe te doen hebben. Vooralsnog zitten we in "deels halver kleij". 🙂
Bethlehem had her en der rond Doetinchem landerijen. Wat je met je laatste bijdrage wilde aantonen, snap ik daarom niet. Die posten hebben toch niets met Vethuizen van doen? Met "halve klei" wordt een grondtype aangeduid, maar vraag me niet wat er precies mee bedoeld wordt...
Tot nu toe geen snipper bewijs gevonden dat Groot-Vethuizen een havezate was. Maar marketingtechnisch is het natuurlijk handig, zo'n "Havezathe" - Se non è vero è ben trovato zullen ze hebben gedacht...
Ik zit er wellicht volledig naast, maar ik ga ervan uit dat Bilheem een afgeleide is van Bolheim = Vethusen.
Ik heb altijd begrepen dat Bielheim en varianten afgeleiden zijn van Bethlehem, (net zoals Bartlehiem in Friesland dat is). Vandaar de Bielheimerbeek in Gaanderen. Een "Bielheimer goed" is dan een goed/boerderij dat/die in bezit is van Bielhem c.q. het (voormalige) klooster Bethlehem.
Ik heb altijd begrepen dat Bielheim en varianten afgeleiden zijn van Bethlehem, (net zoals Bartlehiem in Friesland dat is). Vandaar de Bielheimerbeek in Gaanderen. Een "Bielheimer goed" is dan een goed/boerderij dat/die in bezit is van Bielhem c.q. het (voormalige) klooster Bethlehem.
--- Lijkt me geen onlogische verklaring. Wacht nu eerst maar af of het "De Rijksdienst" behaagt ons nader te informeren.
Mja ik vraag me af wat de RCE zou kunnen toevoegen, bestuurlijke geschiedenis is niet echt hun core business... Gelders Archief of Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers lijken me een betere optie.
Mja ik vraag me af wat de RCE zou kunnen toevoegen, bestuurlijke geschiedenis is niet echt hun core business... Gelders Archief of Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers lijken me een betere optie.
--- Op pag. 13 van het boek "Kastelen in Gelderland" staat een aantal criteria waaraan een kasteel/ havezathe moet voldoen. Dat gaat o.a. over het muurwerk, dat een minimale dikte moet hebben.
't Zou kunnen zijn dat archeolgische bevindingen mede hebben geleid tot het niet opnemen van Groot-Vethusen in dit boek.
Ik heb ook enkele vragen neergelegd bij de Heemkundekring Bergh, waarvan ik ooit lid was.
