Als bouwheer- in de vroege 11e eeuw- van de dubbele motte Mergelpe op de Duivelsberg in Berg en Dal bij Nijmegen wordt doorgaans Balderik genoemd, 2e echtgenoot van Adela van Hamaland.
Gezien de historie van het zéér nabijgelegen Beek lijkt dat echter uitermate onwaarschijnlijk .
Balderik zal zeker gebruik hebben gemaakt van Mergelpe: de burcht controleerde zowel de handelsweg van Nijmegen naar Kleef, het vm. veer naar Zyfflich als- op enige afstand- de scheepvaart op De Rijn.
Maar hij moet daar opvolger zijn geweest van Beek's beroemdste middeleeuwse inwoner BOSO.

BOSO van Beek zou verblijf hebben gehouden op de plaats die nu nog altijd "Het Höfke" genoemd wordt en bezat daar o.a. 8 hoeven, watermolens en een kapel. (Van de aanleg van het nimmer voltooide kasteel van de Graven van Randwijck, dat als opvolger beoogd was van deze hof annex spijker rest nog een deel van de gracht bij het daar later gebouwde bejaardentehuis).
Mogelijk was het reeds zijn vader die eind 8e eeuw een aanvang maakte met de ontginning van dit gebied: schenkingsoorkonden van het klooster Werden geven al een beeld van ontginningswerkzaamheden rond 775- 780.
In het werk van P. Leupen: "De Karolingische villa Beek en de stamvader van de Bosoniden" is getracht deze mansi/ hoeven te localiseren. De meest oostelijk gelegen hoeve- zo blijkt uit een kaartje- wordt verondersteld op een locatie precies onderaan de kleine motte bij de uitgang van het Filosofendal. Leupen vermoedt een verband tussen de vlakbij in dit dal gelegen watermolen (waarvan de aanleg nog altijd te herkennen is) en deze mansus.
In het boek "Middeleeuwse kastelen van Gelderland" van F.M. Eliëns en J. Harenberg echter wordt verondersteld dat deze watermolen integraal deel uitmaakte van de burchtaanleg. Dat lijkt gezien de grootse opzet van Mergelpe een logischer conclusie: een vanuit de burcht verdedigbare watermolen versterkt de strategische waarde.

Boso stond bij Koning Lotharius II, zoon van Keizer Lodewijk de Vrome, zo hoog in aanzien dat zijn dochter Theutberga in 855 met deze vorst kon huwen.
Bij afwezigheid van Lotharius, die nog altijd kon beschikken over de Palts in Nijmegen, bestuurde Boso dit gebied in diens naam.
Omdat daar vanzelfsprekend ook militaire verplichtingen uit voortvloeiden is het logisch te veronderstellen dat de heuvel die- op kruisboogschot- afstand- schuin achter zijn domein lag, minstens al begin 9e eeuw en wellicht zelfs eind 8e eeuw als vesting c.q. vluchtburcht in gebruik was.
Vanuit de vlakte langs De Rijn, met de heuvelrug- die onbezet juist een bedreiging vormde- er pál achter, was dit gebied absoluut niet te verdedigen. De Romeinen zagen eeuwen eerder al in dat een hooggelegen castellum (op het Kops Plateau iets verder westwaards) extra bescherming bood.
Ook Lotharius en verre opvolger Barbarossa kozen niet toevallig de hooggelegen Valkhof als locatie voor hun verblijf. Boso zal de strategische ligging daarom zeker op waarde hebben geschat en ervan hebben geprofiteerd.

Ten tijde van Lodewijk de Vrome/ Lotharius/Boso roerden de Vikingen zich in dit gebied.
Reden temeer om te veronderstellen dat de relatieve veiligheid van de heuvelrug in geval van nood werd verkozen bóven een laaggelegen sterkte. Archeologen en historici willen ter plaatse echter eerst pijlpunten, ruitersporen en scherven uit die periode vinden vóórdat een logische en onvermijdbare conclusie wordt ondersteund. Dat het onderzoek steeds beperkt gebleven is (o.a. in 1973) draagt helaas niet bij aan duidelijkheid.

Johan Hendriks heeft in de "Erfgoedbrief Breda" nr. 3 een boeiend artikel geschreven als onderdeel van zijn zoektocht naar de oudste Nassaus. Zoals we weten is Breda in Nederland de "Nassaustad" bij uitstek. Hun burcht bij Dillenburg in de Taunus blijkt interessante voorgangers te hebben gehad, zoals de Lipporner Schanze, een weer in gebruik genomen Keltische versterking. Daaruit het volgende citaat:

"Het is belangrijk om vast te stellen dat de versterking niet net als de meeste 10e-eeuwse herenhoeves beneden bij het bouwland is aangelegd, maar dat er duidelijk voor gekozen is om zich hoog boven de rest van de boerenbevolking te vestigen. Dat moet een bewuste keuze geweest zijn. Diverse moderne onderzoekers hebben er op gewezen dat juist dit soort versterkingen typisch genoemd mag worden voor die tijd waarin de hogere adel (hertogen, graven) zich
langzaam maar zeker ging afscheiden van de lagere standen.

Sociaal-economische dimensie

De symbolische ligging van de 10eeuwse hoogteburchten lijkt een privilege van de toenmalige hogere adel te zijn. De Schans van Lipporn was zonder twijfel de representatieve woon- en werkplaats van een leidende hoogadellijke familie. De destijds van veraf zichtbare architectuur onderstreepte dat".

Hoewel het strategisch oogmerk bij Mergelpe manifest is, zal het door Hendriks genoemde statusaspect zeker een rol hebben gespeeld. Ook reeds in de 8e/ 9e eeuw, waar het ging om de allerhoogste adel in de omgeving van Nijmegen.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Uittreksel uit Gen. Mitt.

BOSO, GRAF VON ARLES
Sohn des N.N.
+ vor 855

Boso tauschte 826 den Besitz der Familie bei Nimwegen gegen
entsprechenden bei Vercelli ein und wurde auch ein angesehener Graf in
Italien.

Den Namen Boso hatte Boso von Vienne von seinem mütterlichen Großvater
erhalten, jenem Grafen Boso, der 826 Güter bei Biella in der Grafschaft
Vercelli für 8 Hufen mit der Kapelle in der villa Beek bei Nimwegen vom
Kaiser eintauschte. Der gleichnamige Sohn des alten Boso ist ein in
seiner Lebenszeit in Italien mächtiger Graf.
Dass von den beiden Söhnen des älteren Boso der
eine Graf in Italien, der andere der Herr des nördlichen Zugangs zum
großen St. Bernhard war, spricht dafür, dass schon der Vater, der
niederländische Allodien besaß, eine wichtige Stellung in der
großfränkischen Italienpolitik eingenommen haben muß.
oo N.N.
Kinder:
--- Theutberga
-25.11.875
(Sie starb als Äbtissin von St. Glossinde bei Metz).
855-862
oo Lothar II. König von Lothringen
835-8.8.869
Stammeltern des Kaiserhauses von Vienne
--- Boso
oo Ermentrud von Orleans, Tochter des Grafen Matfried I.
820/25- vor 878
------------------------------------------------------------------------
Wageningen, 25 maart 2009/ bijgewerkt 9 mei 2010/ 4 juli 2011
Henk Wilbrink.