Uit: DUIC- De Utrechtse Internet Courant.

Wie in Utrecht wel eens een historisch evenement bezoekt, is haar ongetwijfeld al eens tegengekomen: een kranige oude dame, licht voorovergebogen, maar altijd alert en belangstellend, meestal vooraan of op de eerste rij. Weer of geen weer. Ik herinner me nog een koude januarizondag in 2014, toen de naam van DomUnder werd onthuld. Het was guur en winderig op het Domplein, maar Marietje van Winter was aanwezig. Bij bijeenkomsten van de Vereniging Oud-Utrecht, concerten van het Festival Oude Muziek, lezingen over een historisch thema: ik trof er menigmaal Marietje.

Als ik het netjes doe, moet ik eigenlijk schrijven jkvr. prof. dr. J.M. van Winter, maar eigenlijk kent iedereen haar gewoon als Marietje. Zij was tot eind 1988 hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht, maar ging na haar emeritaat zeker niet stilzitten. En op vrijdag 1 december jl. vierde zij op bijzondere wijze haar 90ste verjaardag. Tijdens een bomvol symposium in de Theaterzaal van Oudaen, georganiseerd door de Utrechtse Historische Studenten Kring UHSK, presenteerde Marietje haar nieuwste boek, Middeleeuwers in drievoud: hun woonplaats verwantschap en voeding (verschenen bij uitgeverij Verloren). En niet zomaar een boek: de dikke pil van 470 pagina’s bevat alle artikelen die zij tussen haar 80ste (!) en 90ste verjaardag publiceerde. Zelf heeft zij de afgelopen maanden voor de vertalingen gezorgd, want sommige van de artikelen verschenen oorspronkelijk in het Engels of Duits. Dat haar dat heel wat tijd en energie kostte, vertelde ze me recent nog.

Pionier in de culinaire geschiedenis

Na dat verjaardagssymposium was er een borrel in de brouwerij van Oudaen. Ik trof er naast oud-studenten en collega’s ook een paar culinair historici. En dat is wat Marietje voor mij bijzonder maakt: zij is in de Nederlandse universitaire wereld de absolute pionier op het gebied van de bestudering van de culinaire geschiedenis. Dankzij de aandacht die zij al vanaf de jaren ’60 heeft besteed aan handschriften met oude recepten kennen we in Nederland nu een groeiende en steeds rijker bloeiende gemeenschap van beoefenaars van culinaire historie. En hebben heel wat mensen bovendien wel eens middeleeuws gegeten! Misschien kent u het boekje Van Soeter Cockene wel? Het verscheen in 1971 met steun van bierbrouwer Grolsch. Marietje beschreef hierin recepten uit de middeleeuwse en romeinse keuken. In de vrijdag gepresenteerde bundel schrijft zij in de inleiding wat de aanleiding was voor haar passie voor de keuken van het verleden: een boek dat zij in 1964 mocht aanschaffen voor de universiteitsbibliotheek met een editie van twee vijftiende-eeuwse Engelse kookboeken. Om te weten te komen hoe het voelt om op die manier te eten, vroeg zij haar tweedejaars studenten om hulp bij het bereiden – en ook eten – van gerechten uit die kookboeken. Een praktijk was geboren, en nog toen ik zelf in de eerste helft van de jaren ’80 mediëvistiek studeerde, waren er jaargenoten die wel eens bij haar zo’n maaltijd genuttigd hadden. Uit die praktijkavonden kwamen artikeltjes voort, die later gebundeld werden in Van Soeter Cockene. Bovendien bestudeerde zij sindsdien naast haar onderzoek naar adel en ridderschap in West-Europa ook de geschiedenis van voeding. Tal van artikelen en boeken volgden, waaronder in samenwerking met Ria Jansen-Sieben een editie van een zestiende-eeuws kookboek onder de titel De keuken van de late middeleeuwen.

Geen opvolger

Helaas heeft Marietje tot op heden geen opvolger gekregen binnen de culinaire geschiedenis. Er is in Nederland geen leerstoel Geschiedenis van de Voeding. Wel is er het Professor J.M. van Winter Stipendium, voor onderzoek waarbij (met name) gebruik wordt gemaakt van de collectie Geschiedenis van de Voeding van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Maar gelukkig blijft Marietje zelf ook nog publiceren. De nieuwe bundel staat weer vol met bijdragen over voedselgeschiedenis. Speciaal over Utrecht gaan onder andere ‘Eetgewoonten in de Utrechtse Sint-Paulusabdij’ en ‘Een onbetaalde rekening uit 1753’, over een maaltijd voor achttien personen verzorgd door pasteibakker Johan Vereem, een soort cateraar/chefkok die een bedrijf had in de Buurkerksteeg. Diezelfde Vereem mocht in 1766 overigens een zeer luxe maaltijd in de Fundatie van Renswoude verzorgen voor prins Willem V en zijn gevolg.
Daarnaast staan er nog meer verhalen over historisch Utrecht in de bundel. Behalve voor voeding is er aandacht voor topografie, met onder andere artikelen over de Vechtstreek en het Neude, en voor adelsgeschiedenis, met onder andere een artikel over IJsselstein. De liefhebber van Utrechtse geschiedenis komt dus goed aan zijn trekken. Ik ben benieuwd wat er bij Marietjes 100ste verjaardag voor moois zal verschijnen! Vanaf deze plek nogmaals: vele jaren in goede gezondheid toegewenst, Marietje!