Hallo Kees,
Alfred attendeerde me op je vragen over Dikkie Bavenzoon en op de mogelijkheid via zijn forum te antwoorden. Had ik nog nooit gedaan, dus een keer moet de eerste zijn, nietwaar? Als alles volgens plan verloopt, vind je (nieuwe) antwoorden op het merendeel van je vragen in een artikel van mijn hand, dat in de eerstkomende aflevering (97/2006) van de Bijdragen en Mededelingen Gelre zal verschijnen. Het zou jegens de redactie van BMG en jegens de lezers ervan niet kies zijn als ik nu op deze plek daarop vooruit zou lopen, dus ik zou je willen voorstellen nog even geduld te hebben.
vrgr H

PS.
De aanduiding <i>Theodericus Bave filius</i> van de oorkonde mag je wel met 'Dirk Bavenzoon' vertalen, maar niet met 'Bavo'. <i>Bave</i> kan niet anders zijn dan de genetivus van <i>Bava</i>, terwijl die van <i>Bavo</i> absoluut <i>Bavonis</i> had moeten zijn. <i>Bava</i> is een vrouwennaam, Dirk wordt dus merkwaardigerwijs met zijn <u>matroniem</u> aangeduid!
Groet!
H

Beste Hein,

Een matroniem is inderdaad merkwaardig, maar je ziet het wel vaker. Wellicht overleed Dirk's vader toen Dirk zelf nog erg jong was, en was die vader al vergeten, terwijl moeder Bave nog leefde, toen Dirk volwassen werd en ging meespelen op het politieke toneel.
Ik ben erg benieuwd naar je artikel, en of het bovenstaande suggestie onderschrijft.
Kun je me laten weten wanneer het artikel verschijnt? (evt. per prive email kees.nieuwenhuijsen -at- tip.nl).
Of is het misschien mogelijk mij de tekst prive te sturen, zodat ik jouw bevindingen kan gebruiken voor de publicatie over Vlaardingen die ik zelf aan het voorbereiden ben? Mijn publicatie zal pas in 2007 verschijnen.

Ha Kees,
Wat ik ervan opgepikt heb is, dat de redactie van BM Gelre/HJ Gelderland erop mikt zijn jaarboeken in december, voor de kerst, bij de leden te hebben. Afgelopen jaar was dat ook zo en lukte het perfect. Past dat een beetje bij jouw kopijlimiet? Ik moet zeggen dat ik het wel een lekker gevoel vind dat er zolang van tevoren al iemand op hete kolen zit. Je bent trouwens niet de enige -- Alfred zeurt ook al een hele tijd ... 😆 De vraag is vervolgens of mijn opvattingen -- die ik wel met primaire bronnen ondersteun, -- de toets van de (je) kritiek kunnen doorstaan. Maar dat zien we dan wel.
Grootgroet!
H

Beste Hein,

Een echte kopijlimiet heb ik niet, maar ik zou graag nog deze maand het bronnenonderzoek afronden om me vervolgens op andere zaken te werpen, zoals de indeling van het boekje, illustraties, etc.
Dus als er nog bronnen zijn die ik heb gemist, of waarvoor jij een interessante interpretatie hebt, dan zou ik dat graag spoedig weten. Ik ben gewoon te nieuwsgierig om tot december te wachten...
Als je me een kopie van je tekst stuurt zal ik die uiteraard voor mezelf houden. Wanneer jouw publicatie officieel uitkomt kan ik er een officiele literatuurreferentie van maken.

Groeten,
Kees

"Na Unroch Godizo": het taaie leven van een falsum is inderdaad een interessant artikel. Dat echter (kolom 242) Godizo een afkorting (koosnaam) zou zijn van Godfried waag ik te betwijfelen.

Mij is deze gelijkstelling in de wat oudere Duitse genealogische literatuur nog niet opgevallen. Volgens mij meen ik dat ze daar Godizo meer zien als een koosnaam voor Gozewijn.

Met vriendelijke groet,
Hans Vogels

De beste wensen voor een voorspoedig 2007 aan eenieder.

Zoals ik reeds eerder deels voorzichtig en anderdeels te stellig schreef was de gelijkstelling Godizo = Godfried in de wat oudere Duitse genealogische literatuur mij nog niet opgevallen en opperde ik dat Godizo wellicht een afkorting (koosnaam) zou zijn van Gozewijn.

De Duitse literatuur (doos vol) die ik in gedachten had zonder meteen artikel en bladzijde te hoeven noemen betreft onderzoekers zoals dr. jur. Otto Merckens (1943); dr. Oskar Viedebantt (1942/1965); dr. Severin Corsten; dr. Eduard Hlawischka (1969) en anderen op het gebied van de heren van Heinsberg en Valkenburg, de graven van Kleef en Gelre, en het gebied van Lotharingen in de 9-13e eeuw. Verder waren er op dat terrein nog diverse andere onderzoekers zoals dr. P.C. Boeren bezig geweest.

In het artikel "Na Unroch Godizo" zag ik voor de gelijkstelling geen literatuurvermelding zodat ik dit niet kon verifiëren in de mij reeds bekende artikelen en publicaties.

Dat wil overigens niet zeggen dat het niet zo zou kunnen zijn. Ik had me tot op heden nog niet verdiept op dat hyochoron. Zodoende was en ben ik benieuwd naar de onderbouwing van die gelijkstelling.

Nu eenmaal die gelijkstelling in de aandacht staat (ik ben die doos aan het doornemen) is me opgevallen dat Severin Corsten (1965) in zijn bewerking van Dr. Oskar Viedebantt: “Forschungen zur Geschichte des ersten Heinsbergisch-Valkenburgischen Dynastengeschlechts” (1942) op blz. 154 en in zijn stammtafel inderdaad schrijft dat Godizo in die tijd een koosnaam was voor Gottfried.

Zodoende zijn mijn excuses aan de heer Kuiken op zijn plaats voor het in twijfel trekken van diens gelijkstelling. Ik blijf overigens nieuwsgierig naar zijn onderbouwing. Je kunt ten slotte nooit teveel literatuur hebben. Het kan je altijd weer op nieuwe stukjes onbekende informatie doen stoten.

Met vriendelijke groet,
Hans Vogels

Beste allemaal,
Eerst natuurlijk even een plezierig historisch en genealogisch 2007 toegewenst, al of niet hier in Alfred's Webcorner en zo mogelijk met veel eigen publicaties.
Er behoeft inderdaad weinig twijfel te zijn dat de koosvorm Godizo (Gotizo, Godezo etc.) is afgeleid van de volvorm Godfried, dat is in de literatuur voldoende verankerd en uiteindelijk zelfs met bronbewijs te staven (in voorbereiding). Vanderkindere <i>Formation</i> II p. 166 wist het ook al, maar p. 122 hield hij toch de Gotizo graaf van Antwerpen in 1008 (MGH DD H II 186) niet voor Godfried 'de Vredestichter', later hertog van Nederlotharingen, maar voor diens broer Gozlin/Gozelo I. P. 33 wist hij evenwel ook de correctie kortvormen van Gozlin te noemen: Gozelo, Goz(z)ilo, Gocelo etc. Maar ja, Vanderkindere maakte wel vaker een slippertje.
Of ook andere volnamen beginnend met God- tot Godizo (etc) werden afgekort, en andere volnamen beginnend met Goz- tot Gozelo (etc), heb ik tot dusver niet kunnen vaststellen maar blijft een puntje van aandacht. Het blijft inderdaad altijd zweten met die verkorte vormen, zeker als er zoveel afwijking tussen zit als bijv. tussen Ricfried en Dodo.
Met vriendelijke groet,
H

Heren,

Allereerst dank voor het artikel van Kees Kuiken. Dit geeft (voor mij) nieuwe informatie aangaande de diverse Godizo’s, en werpt daarmee nieuw licht op de mogelijke veldslag op 11 juli 1018.
Volgens het artikel moet Godizo van Aspel zijn overleden in 1016. Als hij de Godezo is die in de (vervalste) oorkonde van 1064 als leenman staat vermeld, dan is het in theorie mogelijk dat Dirk Bavo het gebied bij Bodegraven al in 1016 in leen kreeg, dat Dirk III het kort daarna afpakte, en dat de bisschop van Utrecht op 11 juli 1018 hier tegen optrad. Echter, volgens het artikel ligt Godizo van Hammenstede meer voor de hand. Die sneuvelde op 29 juli 1018, dus verscheen Dirk Bavo pas na die datum op het toneel, en moeten een usurpatie door Dirk III en het optreden van de bisschop pas daarna hebben plaatsgevonden.
Helemaal zeker zijn we nog niet, maar een veldslag op 11 juli 1018 lijkt niet erg waarschijnlijk. Het belangrijkste argument is wel dat alleen Beke die veldslag noemt (in zijn Chronographia en Bella Campestria), terwijl deze in geen van de oudere annalen voorkomt.

Hierboven is geopperd dat Godizo een verkorte vorm is van Godfried. Dat is mogelijk, maar het kan evengoed een verkorte vorm zijn van andere God-namen, bv. Godeschalk. In het geval van hertog Gozelo (+ 1044) is Godfried als oorspronkelijke vorm niet waarschijnlijk, want hij had al een broer die zo heette (hertog Godfried, + 1023). Op zijn beurt noemde Gozelo een van zijn zoons Godfried en een ander Gozzilo (bron: http://fmg.ac/Projects/MedLands/index.htm ).
Overigens heeft de auteur van de Vita Balderici, ongetwijfeld met de bedoeling 21-eeuwse genealogen en amateur-historici in de war te brengen, hertog Godfried (+ 1023) aangeduid als Gozelo en Gothelo.

Kees Kuiken spreekt in kolom 243 over “de dood van Godfried (alias Godizo)”, doelend op de Godfried die in 1018 bij Vlaardingen sneuvelde. Ik betwijfel of die graaf Godfried als alternatieve naam Godizo had. Het Necrologium van Merseburg vermeldt immers Godfried en Godizo als twee verschillende personen: “Eodem die Godizo et Iohannes et Godefrit comites cum innumera sociorum suimet multitudine perempti sunt”. Hierbij dient vermeld te worden dat de oorspronkelijke tekst van het Necrologium als derde naam Gerhard had staan; dit is doorgekrast en er is Godefrit boven geschreven. Door wie en wanneer die correctie is aangebracht is onduidelijk. Misschien was de oorspronkelijke naam toch correct, en komen ‘Godizo et Iohannes’ overeen met de Godfried en Johannes die Thietmar, in diezelfde volgorde, in zijn kroniek vermeldde: “Godefridus comes occiditur, Iohannes autem optimus miles iacet”.

Ik blijf ondertussen benieuwd naar de bevindingen van Hein Jongbloed. De BMG zijn hier in de Rotterdamse bibliotheek niet voorhanden.

Groet,
Kees Nieuwenhuijsen

Heren discussianten,
Kees heeft intussen 'door bevriende hand' de tekst van mijn artikel in bezit. Ik zet nog even een paar dingen op een rijtje resp. recht, voordat er misverstanden gaan lopen.
Kees heeft het nog steeds over Dirk Bavo, maar ik wees er al eerder op dat hij wordt aangeduid als <i>Theodericus Bave filius</i>, d.w.z. Dirk/Diederik zoon van <b>Bava</b>, dus beslist een mevrouw.
Ik houd Dirk Bava-zoon voor dezelfde man die in 1076 bekend is als Dirk graaf van de Veluwe en die in 1082 in de kerker van Godfried van Bouillon kwam te kreperen. Een <i>Flamens</i> dus, en wel een jongere in zijn generatie, aangezien de oudste zoons steeds Gerard heten. Bava is volgens mij de schakel die Van Winter al in 1981 vermoedde tussen het 'Hamalandse' gravenhuis en de <i>Flamenses</i>, namelijk de dochter van de enig bekende wereldlijke zoon van onze beruchte Adela en haar eerste echtgenoot Immed, Diederik, de broer dus van bisschop Meinwerk van Paderborn. Bava huwde de vader van Diederik 'van de Veluwe', die vast ook wel Gerard heeft geheten.
Ik zie geen enkele reden waarom we de <i>Bella campestria</i> niet zouden geloven dat er op 11 juli 1018 slag was tussen Adelbold van Utrecht en de Gerulfing Dirk III. Het kroniekje geeft als aanleiding dat Dirk Bavazoon uit zijn Utrechtse leen was weggedrukt door Dirk III. Leenheer Adelbold was zijn leenman dan bescherming verschuldigd, vandaar. Dat pakte verkeerd uit. Twee weken later probeerden Adelbold en hertog Godfried het opnieuw, weer mis.
Dat Dirk Bavazoon in de <i>Bella Campestria</i> en in de oorkonde van 1064 met zijn matroniem werd aangeduid, geeft aan dat zijn vader moet zijn overleden toen Dirk nog jong was. Ik aarzel om die vader Gerard al in of voor 1018 dood te maken, want we weten niet voldoende exact door wie en wanneer het kroniekje is geredigeerd, het is dus mogelijk dat daarin een later aan Dirk gegeven toenaam is geprojecteerd. Dirks oudere broer Gerard is vermoedelijk wel identiek met de Gerard <i>Flamens</i> die we oorkondelijk in 1033 en [1042-1046] te zien krijgen -- zonder graventitel. In mijn perceptie zijn de Flamenses pas in de context van de (tweede) rebellie van Godfried 'met de Baard' tot de gravenrang opgestegen, zodat we de doorgehaalde Gerard uit het necrologium van Merseburg, waarover Kees het had (ik vind dat bij Althof G95 niet terug), niet als de vader van Dirk Bavazoon kunnen aanmerken, omdat die daar in een rijtje graven staat.
In 1033 verschijnt Gerard Flamens, denkelijk dus de broer van Dirk Bavazoon, in de onmiddellijke nabijheid van hertog Gozelo I en diens twee zoons. Dat is volgens mij geen toeval. De Godezo in de opvolgingsreeks van het <i>beneficium circa horas Rheni</i> houd ik namelijk voor hertog Godfried II van Nederlotharingen (1012-1023). De opvolgingsreeks daar (Unroch, Godezo, Dirk Bavazoon, de laatste even lezen als 'jongere Flamens') is namelijk identiek met de opvolgingsreeks in de grafelijkheid van Teisterbant (Unroch, Godfried II = Godezo, Gerard, de laatste even lezen als 'oudste Flamens' in zijn generatie). Precies zoals het hoort: graafschap naar oudste zoon, de jongere uitgeboedeld met allodia en niet-rijkslenen. Dat Dirk Bavazoon later toch nog graaf werd, kwam, zoals Verdonk al uitlegde, omdat zijn broer Gerard is overleden met achterlating van jonge kinderen, i.h.b. Gerard 'de Lange, voor wie Dirk dus tijdelijk is ingesprongen.
Hertog Godfried was wel present bij Vlaardingen op 29 juli 1018, maar is daar niet omgekomen, vertelt Alpertus heel nauwkeurig: hij is door de ruitertroep van Dirk III uit zijn benarde toestand gered. De graaf Godezo die er wel zijn leven liet, en de eventuele graaf Godfried die in de plaats is gekomen voor de doorgehaalde Gerard, zijn dus andere lieden. Zal niet eenvoudig worden om uit te vissen wie dat waren. Godizo van Aspel kan het niet zijn, want die was geen graaf, zover we (ik tenminste) weten.
Als de Godizo van het opvolgingsrijtje identiek is aan de hertog, dan moet die in/voor 1018 en dus bij leven zijn leen aan Dirk Bavazoon hebben afgestaan. Dat doe je niet zomaar. Met het nauwe contact dat we in 1033 waarnemen tussen de Verdunners en de Gerard Flamens, durf ik de speculatie aan dat hertog Godfried met een zuster van Bava gehuwd was. Hij overleed kinderloos in 1023. De graafschappen die zijn vrouw hem had aangebracht, in mijn optiek: Hamaland, Veluwe, Naardingerland/Gooi, Teisterbant, Betuwe, Hetter- en Duffelgouwen, hadden toen via Bava naar de <i>Flamenses</i> kunnen (moeten?) gaan. Dat dat zo te zien niet gebeurd is, zie ik als een signaal dat Bava's echtgenoot Gerard inmiddels wijlen was en zijn kinderen te jong om in te stappen. Vandaar ook dat zijn zoon Dirk met een matroniem bekend staat, niet met een patroniem. Toen is Bava's zwager Gozelo ingestapt, die het wel zo gedraaid zal hebben dat zijn eigen kroost voorrang kreeg --de Utrechtse verwerving van noordelijk Hamaland in 1046 wijst dat uit. Ook het verslag van het Teisterbantse gravending OSU 165 duidt in die richting: daar vinden we immers hertog Godfried samen met zijn broer Gozelo I, daar nog aangeduid als markgraaf. Maar omdat Godfried 'met de Baard' zijn eigen glazen ingooide, konden de <i>Flamenses</i> in 1046 of kort daarna eindelijk hun 'Bava'-claim verzilveren. Dat verklaart ook waarom Dirk 'van de Veluwe' in 1082 in Bouillon zijn einde vond: Godfried van B deed er immers alles aan om in de machtsposities van zijn het huis Verdun te treden en daar hadden de Flamenses intussen een flink stuk van afgehapt. Dirk 'van de Veluwe' als fungerend stamhoofd van de <i>Flamenses</i> was dus een logisch slachtoffer.
Ik ben benieuwd wat jullie van die reconstructie vinden.
Groet!
Hein

Kees, Hein,

Gezien nu de herkomst aangesneden wordt van de graven van Gelre wil ik attenderen op een aantal publicaties van Henk Verdonk die zich vanaf 1986 intensief met dit geslacht en aanverwante families heeft bezig gehouden. Voor een overzicht van diens werk wil ik verwijzen naar:

http://groups.yahoo.com/group/soc_nederlandse_adel/message/7441

Ook wil ik verwijzen naar een artikel van prof. J.M. van Winter, "Ansfried en Dirk, twee namen uit de Nederlandse geschiedenis van de 10e en 11e eeuw", in Naamkunde jrg. 13 (1981), 39-74. Zij oppert hierin dat Gerard Flamens met een dochter gehuwd was van (graaf) Dirk, vermoord in 1014, zoon van de bekende Adela van Hamaland. Mevr. Johanna Maria van Winter ziet in de bekende Dirk van de Veluwe een kleinzoon van deze graaf Dirk.

Met vriendelijke groet,
Hans Vogels

Kees,

Nu ik toch bezig en aanwezig ben ter aanvulling het volgende.
In brochure 9 van Henk Verdonk, 'Dirk, bisschop van Münster (1118-1127) en de graven van Zutphen' (1995) verneem ik op blz. 14 dat hij Godezo/Godizo als een variatie ziet op Godiza/Godica, dat aldus een passage in de 'Vita Meinwerci' etc. een verkorte vorm voor Godschalk blijkt te zijn. Ook Verdonk tipt op blz. 14 de slag aan de Merwede aan.

Hans Vogels

Heren,

Hein schrijft ‘Ik zie geen enkele reden waarom we de Bella campestria niet zouden geloven dat er op 11 juli 1018 slag was tussen Adelbold van Utrecht en de Gerulfing Dirk III.’
Ik zie die redenen wel. Dat er een gewapend treffen heeft plaatsgevonden tussen bisschop Adelbold en graaf Dirk wil ik eventueel wel geloven, maar niet dat dit al op 11 juli 1018 heeft plaatsgevonden. En daarvoor zijn goede redenen aan te voeren.

De slag bij Vlaardingen op 29 juli 1018 is tamelijk uitgebreid beschreven in diverse eigentijdse of bijna-eigentijdse kronieken: Alpertus, Thietmar, Gesta ep. Cameracensium, Vita Balderici, en Sigebert. Ook zijn er korte vermeldingen in andere bronnen. Daarbij wordt nergens gerept over een aanval van Adelbold in de voorafgaande weken. Alleen Thietmar en de Gesta ep. Cameracensium geven aan dat er tevoren weleens werd gevochten, maar ze zeggen niet concreet tussen welke partijen, wanneer of waar.

Het verhaal van de eerdere slag in 1018 is pas 3 eeuwen na dato in de wereld gekomen, in de Chronographia van Johannes Beke. Deze slag zou door bisschop Adelbold zijn gevoerd om zijn leenman Theodricus Bavo (sic) te helpen tegen graaf Dirk III. Beke maakt het nog bonter, door later in datzelfde jaar nog een derde veldslag op te voeren, die verder nergens is terug te vinden. Na 29 juli zou Dirk III met hulp van (nota bene) hertog Godfried tegen de Friezen ten strijde zijn getrokken en door hen zijn verslagen. Een detail van die slag (een stem riep ‘fugite, fugite’) komt rechtstreeks uit de beschrijving van de slag van 29 juli in de Gesta ep. Cameracensium. Dus Beke haalt hier zaken door elkaar.
Verder is hij slordig met de datums: hij noemt ‘v ydus iunii’ (11 juni) als datum voor de eerste slag, en even verder zegt hij dat de tweede slag 19 dagen later plaatsvond, dat is op 29 juli.
De enige bron waarin Dirk Bavenzoon wordt genoemd is de befaamde oorkonde OHZ 86 van 2 mei 1064. Iedereen is het er wel over eens dat dit een vervalsing is uit de jaren 1120. In die oorkonde wordt geen jaartal genoemd, alleen dat Dirk Bavenzoon het omstreden gebied bij Bodegraven van de bisschop in leen kreeg na een zekere Godezo, en er vervolgens door graaf Dirk (III of IV?) werd uitgegooid.
Kennelijk heeft Beke dit gegeven gebruikt om het militaire optreden van Adelbold te verzinnen, en hij heeft het in te tijd direct voor de slag van 29 juli 1018 geplaatst. Zie ook De Graaf, Oorlog om Holland, p. 103.
In de Bella campestria wordt de eerdere slag ook genoemd, wel met een correcte datering. De Bella campestria lijkt soms letterlijk op de Chronographia, en stamt bovendien uit dezelfde tijd, zodat wordt aangenomen dat Beke zelf de auteur moet zijn geweest. Overigens is het opmerkelijk dat de Bella campestria geen derde slag in 1018 vermeldt.

Als we Hein’s reconstructie van de genealogie van de edelen van Hamaland en Flamens volgen, dan is het onwaarschijnlijk dat er op 11 juli 1018 een militair ingrijpen ten gunste van Dirk Bavenzoon heeft plaatsgevonden. Dan zou namelijk die Dirk Bavenzoon al voor die datum leenman van het gebied bij Bodegraven moeten zijn geworden. En dat lijkt me stug, omdat hij toen nog zeer jong moet zijn geweest.
Om leenman te worden zou hij minstens 12 jaar oud moeten zijn geweest (neem ik aan), dus moet hij geboren zijn voor 1006. Zijn overgrootmoeder was Adela van Hamaland, geboren rond 950. Dan moeten overgrootmoeder Adela, grootvader Theoderic en moeder Bava allemaal al rond hun 18e hun eerste kind hebben gekregen.
Verder zou Dirk Bavenzoon een oudere broer Gerard gehad moeten hebben, die is dan voor 1006 geboren. Hij was overleden in 1076, en in dat jaar was Dirk Bavenzoon ‘plaatsvervangend’graaf, omdat de kinderen van Gerard nog te jong waren. Dat betekent dat de oudste (Gerard de Lange) toen nog geen 12 was, dus die is geboren na 1064. Dat betekent dat broer Gerard pas rond zijn 60e voor het eerst vader zou zijn geworden.
Tenslotte zou Dirk Bavenzoon als man van in de 70 nog in de kerker in Bouillon zijn opgesloten.
In theorie is het allemaal mogelijk, maar het is wel erg ver gezocht.

Wat betreft de mogelijke identiteit van Godezo, de voorganger van Dirk Bavenzoon als leenman: Kees K. suggereerde Godizo van Hammenstede, Hein suggereert de latere hertog Godizo, broer van Godfried de Vredestichter (grandioze bijnaam!). In beide gevallen is het onwaarschijnlijk dat hun leen al voor 1018 (namelijk nog tijdens hun leven) beëindigd zou zijn ten gunste van Dirk Bavenzoon.

Er was ook nog een Godizo van Aspel, zoon van Richizo. Die overleed in 1016, en in dat geval had een opvolging door Dirk Bavenzoon voor 1018 nog wel gekund (als we even het verhaal van de leeftijden vergeten). Echter, zowel Kees K. als Hein denken dat Godizo van Aspel niet de in de vervalste oorkonde van 1064 genoemde Godezo was.

Samenvattend denk ik dat Dirk Bavenzoon niet al in 1006 werd geboren maar pas 10 of 20 jaar later, dat hij pas geruime tijd na 1018 leenman werd, en dat een eventuele slag om Bodegraven ook lang na 1018 heeft plaatsgevonden, misschien pas in de tijd van Dirk IV.

Wat betreft de doorhaling in het Dodenboek van Merseburg: kijk op http://www.dmgh.de/ , open Libri mem. N. S. nummer 2, ga naar pagina 9 (folio 4r). Kijk helemaal onderaan de pagina.

Groeten,
Kees

Beste Hans, Kees N (en andere meespelers),
Eerst even aan Hans: het werk van Verdonk is bekend en vaak zeer behulpzaam. Desondanks welbedankt voor je attente verwijzing.
Dan Kees N. Ik ben blij met je toelichting op de Bella campestria. Je hebt je er indringender mee bezig gehouden dan ik en ik deel je argwaan inmiddels wel een beetje. Als je schrijft dat de Bella soms letterlijk op de Chronographia van Beke lijkt, is alleen wel de vraag aan de orde of Beke wellicht zijn Chronographia ter plekke uit de Bella (per hypothese dan even opgevat als niet door hemzelf geschreven 'Vorlage') heeft overgeschreven/geparafraseerd. Het feit dat Thietmar en de Kamerijkse Gesta in de vaagte over 'andere gevechten' reppen, vind ik in dat licht wel degelijk een punt van zorg. Zowel in Merseburg als Kamerijk was de (eventuele) eerdere vechtpartij tussen Adelbold en Dirk III toch een beetje de 'ver van mijn bed show', het werd pas interessant toen hertog Godfried zich ermee ging bemoeien.
Ik ben het niet echt met je eens dat Dirk Bavazoon pas op z'n 12e leenman heeft kunnen worden. Uit latere praktijk weten we genoegzaam dat minderjarige leenvolgers voorkwamen, uiteraard onder momber- en hulderschap van een volwassene. Dirk kan dus heel best na 1006 geboren zijn en was dan navenant jonger toen hij in 1082 in Bouillon krepeerde.
Generaties lang kinderen krijgen op 18-jarige leeftijd zie ik niet als een probleem: meisjes waren op 12-jarige leeftijd huwbaar, jongens met 14. Uit 1238 (WUB III 351) kennen we een verlovingsoorkonde waarin wordt bepaald dat het voorgenomen huwelijk niet geconsumeerd zou worden eer de voorziene bruid 13 was -- bij ontstentenis van zo'n bepaling was het dus kennelijk ook 12 en geen dag later! Hoe het er dan rond het jaar 1000 aan toe ging, kunnen we raden. In noot 145 van mijn artikel in BM Gelre 2006 attendeerde ik op een aanwijzing die de 15-jarige leeftijd zou kunnen -- ik zeg het voorzichtig -- aanmerken als 'ambtsleeftijd', dat brengt ons dan bij 1061 als vroegste geboortejaar van Gerard 'de Lange'. Diens vader kan overigens best al eerder dan 1061 vader zijn geworden, maar dan niet van overlevende kinderen. Misschien is hij op gevorderde leeftijd voor een tweede of derde keer gehuwd en zijn zijn overlevende kinderen pas uit dàt huwelijk gekomen.
Even voor de duidelijkheid: in mijn lezing is de Godizo van het beneficium identiek aan Godfried 'de Vredestichter' en gehuwd met een denkelijk oudere zuster van Bava. Toen beider vader Diederik Adelazoon kwam te overlijden, in een onbekend jaar (het jaar 1014 rust op de Vita Meinwerci, de passage waar beschreven wordt dat Adela haar eigen zoon liet ombrengen toen de andere, Meinwerk, in Italië zat, en dat moet dan 1014 zijn. Dat hele verhaal over Adela's moord op haar zoon heeft Oediger al weggezet als een ontstelling van de moord op Wichman van Vreden oktober 1016 -- die in de Vita Meinwerci dan ook niet wordt genoemd. Daarmee is dat jaartal 1014 voor het overlijden van Diederik ondergraven) móest er een leenvolger komen. Dat kan hertog Godfried geweest zijn. Die kan na overlijden van zijn zwager, de 'Flamens' echtgenoot van Bava, zijn oomzeggers hebben afgegoed van de boedel van Diederik Adelazoon, daaronder een Utrechts leen.
Ik geef graag toe dat het ietwat ver gezocht is, maar het steunt op de Bella, die ik niet zonder meer als knutselwerkje van Beke diskwalificeer. Maar als er een op bronnen steunende andere reconstructie denkbaar is, dan graag natuurlijk.
Groetenissen!
Hein