In het jaar 1076 vond de Slag bij IJsselmonde plaats, tussen de bisschop van Utrecht en een Vlaams/Hollands leger. Onder de gevallenen aan Utrechtse zijde was een graaf Gerlach of Gerloch. Zijn naam wordt voor het eerst genoemd in de Annalen van Egmond en is daarna door vele geschiedschrijvers overgenomen. Later, na de Middeleeuwen, wordt daarbij vermeld dat hij graaf van Zutphen was.
Voor zover ik heb kunnen nagaan was Pieter Scriverius de eerste die Gerloch met Zutphen in verband bracht, in zijn commentaar bij de uitgave van de Chronyk van Holland van den Klerk van de Laage Landen by der Zee (1740, p. 55, n. 6).
Weet iemand of er meer bekend is over deze Gerlach, of op welke bron Scriverius zich kan hebben gebaseerd?
Hoi Kees,
Op de nogal verdachte site "Genealogie online" kom ik een Gerlach van Zutphen tegen die geboren is in 1083. Die was er dus nog niet in 1076. Maar ook:
"Voorouders van Gebhard (De Jongere) (Gerlach) van Zutphen (Graaf van Lohn in Oldenburg)".....etc.
Geen idee of de erbij vermelde stamboom enigszins betrouwbaar is.....
Groet,
Henk.
Beste Henk,
Dank voor je reactie.
De genoemde website geeft geen bronvermeldingen.
De naam Gebhard lijkt in het Zutphense gravengeslacht wel te zijn voorgekomen, want er wordt een Gebhard genoemd in een (onechte) oorkonde uit 1059 (OSU 223, OGZ 173). Hij is een zoon van gravin Adelheid van Zutphen.
Echter, je kunt hem niet zomaar gelijkstellen aan Gerlach, want dit zijn twee totaal verschillende namen.
Na wat verder zoeken vond ik dat W.A. Spaen zich twee eeuwen terug ook al over deze kwestie heeft gebogen (Historie van Gelderland, deel 1, 1801, p. 198 e.v.). Hij stelt vast dat alle bronnen tot de 14e eeuw Gerlach zonder toevoeging noemen. Ook Beke doet dit. Maar in een handschrift van Beke’s Chronographia is ooit door een latere hand bijgeschreven dat Gerlach uit Zutphen kwam. Vandaar. Spaen ziet geen bewijs dat de gesneuvelde graaf Gerlach echt uit Zutphen kwam.
Een schenkingsoorkonde van aartsbisschop Eberhard van Trier uit 1052 werd ondertekend door een Gerlaci comitis (Mittelrhein. Urk. nr. 337, p. 393). Waar hij graaf was weet ik niet, maar hij zou dezelfde kunnen zijn als de Gerlach die in IJsselmonde sneuvelde.
Vriendelijke groet,
Kees
Nog even wat gegoogeld, Kees:
In de Veldenzer Regesten 1.Teil S.1 wordt "jouw" Gerlach inderdaad genoemd als Graaf in 1052. Met de toevoeging: "Möglicherw. Von Isenburg".
Daar heb ik vooralsnog geen bewijs van kunnen vinden. Maar over kasteel Isenburg het volgende:
"Die Burg wurde wahrscheinlich um 1100 von Reinbold und Gerlach von Isenburg im Gebiet einer Grundherrschaft der Abtei Fulda als deren Stammsitz erbaut".
Misschien klopt dus de Veldenzer suggestie. In elk geval komen in die familie meerdere Gerlachen voor.
Tot slot over Veldenz (een plaatsje aan de Moezel):
"Een lid van de familie der Emichonen bouwde hier omstreeks 1085 de burcht Veldenz en zijn nakomelingen noemden zich sinds 1115 graaf van Veldenz".
In 1263 komt ook een "Gerlaci, comitis de Veldentze" voor.
Groet wederom, benieuwd of je het raadsel oplost,
Henk.
Op grond van deze gegevens is het aannemelijk dat er in de 11e eeuw aan de Moezel een gravengeslacht bestond waarin de persoonsnaam Gerlach voorkwam.
De vraag is nu wat een telg uit dat geslacht in 1076 in het leger van de bisschop van Utrecht had te zoeken.
Wat dat betreft is een graaf uit Zutphen plausibeler. Maar daar komt, voor zover mij bekend, de naam Gerlach niet voor.
Bisschop Godfried van Renen (ovl. 1178) had ook een broer die Gerlach heette. Genoemd naar een grootvader? http://fmg.ac/Projects/MedLands/DUTCH%20NOBILITY.htm#_Toc278695813
Godfried is trouwens zelf toch ook een 'Zutphense' naam?
